Landgoed Warnsborn werd ook al in de bronstijd bewoond. Daarvan getuigen de vele grafheuvels die langs de route te vinden zijn. Op de Westerheide laat men de natuur zijn gang gaan. Als je erdoor wandelt tref je een oerbos in ontwikkeling aan. De Westerheide is een gemengd bosgebied dat vroeger een productie bos was, maar nu al redelijk een natuurlijke staat bereikt heeft. Tijdens de wandeling waan je je dus in een oerbos. Al wandelend kun je genieten van verschillende gezichten op de Westerheide, zoals het gezicht op de schaapskooi. De Westerheide wordt doorsneden door een imposante laan met Amerikaanse Eiken die in de Herfst prachtig kleurt. Sinds de aanleg van de Harderwijkerweg is er weinig verandert aan de weg. De weg volgt de bulten in het landschap, is niet geëgaliseerd en is autoluw gemaakt. Een wandeling over de Harderwijkerweg heeft hierdoor een nostalgische sfeer.
Neem vanaf de parkeerplaats het kleine paadje dat door een klaphekje, in Oostelijke richting een open vlakte over gaat.
Loop tot ongeveer halverwege de open vlakte.
Begrazing met schapen
De schaapskudde uit de Schaapskooi op de Westerheide houdt ook de heide en de graslanden hier op landgoed Warnsborn kort. Zo af en toe kun je de kudde hier op het grasland of verderop op de heide tegenkomen. Aan de plukjes wol aan de lagere takken kun je zien of ze er recent geweest zijn. De vele vogeltjes uit de nestkasten zin in het voorjaar blij met de vele plukjes wol als nestmateriaal.
Route:
Steek de open vlakte over en loop een klein stukje door totdat er links van het pad een grafheuvel is.
Meelworstenberg
Overal hier aan de zuidelijke Veluwe rand vind je grafheuvels. Zo ook deze hier op de rand van de heide deze grafheuvel, Meelworstenberg, de hoogste grafheuvel van de hele Veluwe.
De Meelworstenberg dankt haar naam aan de archeologische medewerkers uit het begin van de 20e eeuw. Zij aten tijdens hun lunchpauze brood met worst, die bestrooid was met meel.
Volgens mijn informatie is meelworst een hartige beleg van zogenaamd aangelengd vlees: veel roggenmeel, boekweit, uitgebakken spekblokjes en wat kruiden, gekookt en vaak als armeluis broodbeleg gebruikt.
Met dank aan de site: www.arneym.nl/
Route:
Loop verder over het paadje tot je op een splitsing bij een houten hek staat.
Schapenraster
Zo kunnen de schapen van de Westerheide ook af en toe grazen op de heide van Warnsborn. De schapen zorgen ervoor dat hier geen berken- en dennenboompjes groeien gekiemd uit de vele zaden, die in de bodem aanwezig zijn. De schapen knabbelen aan de kleine boompjes en zo blijft het heideveld een open veld. Anders verandert zo'n heideveld in enkele jaren tijd in een dicht berken- dennenbos.
Route:
Neem het brede pad dat in Noordelijke richting dat eerst door het dal en dan over de heide omhoog loopt.
Loop door tot een paadje over de heide links van het pad.
Paadjes door de heide
Tegenwoordig mag je als wandelaar je alleen bevinden op de aangegeven paden en paadjes.
Aan het begin van de route word je hier op gewezen. Je mag niet meer zomaar door de heide struinen en zeker niet kijken waar dit smalle paadje heen gaat.
Wie maakt er dan gebruik van dit paadje in de hei?
Volgens mij is het een wildpaadje, dat al vrij lang en door zeer veel beesten (konijnen en reeën) in gebruik is. Zo blijft het open.
Route:
Loop door tot de grafheuvels boven op de heuvel aan je linker hand.
Grafheuvel
Op het Landgoed Warnsborn liggen meerdere grafheuvels. Soms liggen ze in groepen, soms als een enkele. Ze zijn uit de bronstijd. Echte schatten als gouden of bronzen voorwerpen liggen er niet in. Een deel van de grafheuvels is omstreeks 1930 onderzocht. Voor meer informatie verwijzen we naar het Gelders Archief.
Route:
Loop een klein stukje het bos in.
Lariksbos met ondergroei
Lariksbos met ondergroei van bosbessen. De lariks is een naaldboom die in de herfst prachtig geel kleurt en zijn naalden verliest om in het vroege voorjaar weer lichtgroen uit te lopen. Doordat de bomen in dit bos ver uit elkaar staan is er ondergroei van bosbessen mogelijk. In het voorjaar bloeien ze met kleine witte belletjes (kijk maar eens voorzichtig). In juli en augustus zitten er eetbare blauwe bosbessen aan deze struiken.
Route:
Loop een klein stukje verder tot een open plek met grafheuvel aan je rechter hand.
Grafheuvel in het bos
Als je goed kijkt kun je in het bos een grafheuvel zien liggen. Er groeien geen bomen op. Dit is expres zo gedaan. Een grafheuvel is in de prehistorie meestal opgebouwd uit verschillende lagen heideplaggen, die over elkaar heen zijn aangebracht. Dit geeft een laagjespatroon in de bodem. De grafheuvel wordt vrijgehouden van bomen en andere opslag, omdat de wortels van bomen de laagjes structuur van de bodem en eventuele bodemschatten erin zouden kunnen vernielen.
Route:
Loop verder tot je op een kruispunt midden op een smalle heide strook staat.
Knooppunt op de heide
Knooppunt op de heide een langgerekte strook heide. Wist je wel dat er twee verschillende soorten heide in Nederland zijn: Dopheide en gewone struikheide. Dopheide staat op vochtige plekken en heeft ballonvormige bloempjes en bloeit in juni en juli. Struikheide bloeit eind augustus met een heleboel kleine knopjes langs de heide tak. Beide soorten heide komen op deze stook heide voor.
Route:
Loop een eind in noordwestelijke richting over de strook heide.
Berken opslag
Berken opslag in het heideveld van Landgoed Warnsborn. Niet alleen zijn schapen nodig om het gras kort te houden, ook zijn ze nodig om eens in de zoveel tijd de jonge berkjes en dennetjes te verwijderen. Gebeurt dit niet dan zou de heide in enkele jaren dichtgroeien. Tussen de regelmatige opschoning door van vrijwilligers door, die handmatig de jonge opslag verwijderen, houden schapen, die wel een sappig jong berkenblaadje lusten, de jonge berkjes kort.
Route:
Loop verder tot je bij een watertje komt.
Vennetje in de Heide
Het heideveld van Landgoed Warnsborn is voorzien van een vennetje. In een laag gelegen stuk van de heide blijft regenwater staan. Vroeger diende dit om de schapen die op de heide graasden van water te voorzien.
Zie je wel dat deze natte plek en verzamelplek van regenwater op het laagste punt van de heide ligt?
Route:
Loop verder tot je rechts van het pad een picknicktafel ziet staan.
Picknicktafel
Midden op deze strook heide in de bossen rondom Huize Groot Warnsborn is deze picknicktafel te vinden. Je kunt er bijkomen van een lange wandeling met zelf meegebrachte boterhammen en koffie. Ondertussen kun je om je heen kijken en genieten van het uitzicht.
Route:
Loop verder tot het einde van de strook Heide.
Loop door het klaphekje tot je op een asfaltweg (Harderwijkerweg) staat.
Harderwijker weg
De Harderwijkerweg kent een lange geschiedenis. Al op een kaart van Christiaen sGrooten om ongeveer 1580 wordt de weg al genoemd; een weg die van Arnhem over Warnsborn via Oud Reemst naar Otterlo loopt. Deze oude Hanzeweg liep vroeger dus over de schaapsdrift (de smalle strook heide achter het hek) om daarna het traject over de huidige Harderwijkerweg te volgen richting de Koningsweg.
Route:
Neem de asfaltweg (Harderwijkerweg) in Zuidelijke richting. (Dit is met de heide links van de weg.)
Loop een klein eindje door tot er van rechts een klein paadje uit het bos komt.
Westerheide Harderwijkerweg
De ingang tot het bosgebied Westerheide aan de Harderwijkerweg. De Westerheide is een woest bosgebied, met veel ondergroei. Het begint al een beetje op een oerbos te lijken. Een wandeling waard dus.
Route:
Loop verder over het pad tot je op een splitsing bij twee Krentenboompjes komt.
Twee krenteboompjes
Ook struiken kunnen oud worden. Deze twee krenteboompjes zijn wel meer dan 30 jaar oud. In het voorjaar bloeien ze met witte bloemtrossen, die prachtig afsteken tegen het jonge lichtbruine blad.
In de herfst kleurt het blad diep rood, vooral als er een korte periode van nachtvorst is.
Route:
Neem vanaf de Krentenboompjes het pad in noordwestelijke richting.
Loop door tot iets voorbij het punt waar je een gesloten pad kruist.
Berken opslag
Als er een open plek in het bos valt, zoals hier op de Westerheide gebeurd is, groeit deze vaak snel weer dicht met nieuwe bomen. Als eerste zijn de Berken erbij. Ze hebben lichte zaadjes die gemakkelijk door de wind verspreid worden.
Deze zaden kiemen in het licht. Daarom ontstaat er zo snel een bosje met berkenopslag.
Route:
Loop verder tot het pad door een lariksbos loopt.
Lariksbos
Lariksen zijn naaldbomen die hun naalden tijdens de winter verliezen. In de herfst kleuren de bomen prachtig geel. In het vroege voorjaar komen de naalden met fris groene bosjes tegelijk uit de knopjes. De lariks heeft ook kleine kegeltjes. Deze blijven meerdere jaren aan de takken zitten.
Route:
Loop een eindje door tot een naaldbomen productiebos aan je linker hand.
Productiebos
Productiebos van sparren. Het hele bosperceel bestaat uit slechts één soort bomen bij de aanleg in rijtjes gepoot. De bomen staan zo dicht op elkaar, zodat ze zo hard mogelijk omhoog groeien naar het licht toe. Dit in contrast met de rest van de bossen van de Westerheide waar het bos er meer uitziet als een gemengd bos met een rijke ondergroei van kruiden en heesters. Allerlei soorten loofbomen, maar ook naaldbomen groeien hier op natuurlijke wijze door elkaar.
Route:
Loop een heel eind verder tot je uitkomt op een T-splitsing van paden.
Jong bos
Dat de Westerheide veel relatief jong bos heeft, kun je op dit knooppunt zien. De bomen zijn nog niet zo oud. Het bos is hier dus nog in ontwikkeling, net als de ondergroei op de rest van dit terrein; De ontwikkeling van een natuurlijk bos is een proces dat een aantal decaden nodig heeft.
Zou je dit stuk bos aan de natuur overlaten, dan kan hier een natuurlijk oerbos op deze zandige gronden ontstaan.
Route:
Neem vanaf de splitsing het pad in zuidwestelijke richting en loop een klein eindje door tot de kikkerpoel aan je linker hand.
Vijvertje Westerheide
In de bosrand ligt dit vijvertje van de Westerheide. Waarschijnlijk is het ooit bedoeld als poel voor de schapen om van te drinken. Tegenwoordig heeft het vijvertje een functie in het vergroten van de soortenrijkdom in dit gebied. Kikkers hebben (warm) water nodig om hun eieren in het voorjaar in te leggen. In het relatief warme stilstaande water groeien de kikkervisjes snel op. Zo krijg je kikkers in het bos en op de Westerheide. Deze kikkers zijn op hun beurt weer voedsel voor reigers, ooievaars, vossen en andere rovers.
Route:
Loop verder langs de rand van de Westerheide
tot het pad een bocht naar links maakt.
Schapenhaar aan de bomen
De in het bos levende schapen verliezen plukjes van hun vacht, de wol. Als je goed kijkt zie je her en der alleen aan de lage takken in het bos plukjes wol hangen.
Zo hebben wilde schapen, de voorgangers van onze tamme schapen, dus hun aanwezigheid dus verraden aan de eerste mensen. Schapen waren nuttige dieren, behalve als bron van vlees, leverden ze jaarlijks wol, waarvan je wollendraden kon spinnen, die je vervolgens tot stoffen weefde. Schapen werden daarom al heel vroeg tot huisdier gemaakt, gedomesticeerd.
Weet jij waarom de wol alleen aan de laagste takken hangt?
Route:
Loop verder tot je op een kruispunt bij een houten hek staat.
Westerheide met hek
Maar een deel van het gebied van de Westerheide wordt begraasd door schapen. Als de schapen door het hele bos mochten lopen dan aten ze overal de frisse blaadjes van de jonge kiemplanten op en zou het hele terrein open blijven. Vandaar dat dit hekwerk is neergezet om het leefgebied van de schapen te beperken.
Ook te zien is een prachtige laan van Amerikaanse eiken; in het voorjaar fris groen, in het najaar na de eerste nachtvorst in prachtige herfstkleuren.
Route:
Neem vanaf het hekwerk het paadje in Zuidelijke richting. (Dit is met het hekwerk aan je linker hand).
Loop door tot je de open vlakte achter het hekwerk goed kunt overzien.
Uitzicht over de Westerheide
De naam Westerheide doet vermoeden dat hier ooit heide was. Op dit moment is er echter geen heide plant meer te bekennen. Het terrein wordt wel open gehouden door begrazing met schapen. Ook is recent een strook grasland geplagd. Wellicht keert op deze manier de heide waaraan de Westerheide zijn naam dankt ooit terug.
Route:
Vervolg je route over het paadje.
Loop door het klaphekje en loop een klein eindje het Berkenbos in.
Slingerpaadje door Berkenbos
Veel van de grote bospaden die ooit door de Westerheide liepen zijn nu afgesloten. Het terrein, dat langzamerhand van een productiebos verandert in een gemengd bos is wel toegankelijk via een aantal kleine wandelpaadjes; zo kun je optimaal genieten van deze transformatie. Hier in dit berkenbos op de Westerheide heeft het paadje de vorm van een romantisch slingerpaadje; een bijzonder stukje natuur dat je niet veel in Nederland tegenkomt.
Route:
Loop door tot je op een vrij gekapte strook komt, waar je rechts van het pad de schaapskooi kunt zien liggen.
Schaapskooi Westerheide
Schaapskooi op de Westerheide lijkt hersteld te zijn naar een oud Veluws model??
Weet je waarom een schaapskooi altijd min of meer deze vorm heeft? Van deze kant is duidelijk te zien dat de schaapskooi naar de deuren toe nauwer wordt totdat deze even breed is als de deuren. Een schaapskooi heeft dus geen hoeken zoals een stal. Die typische bouwvorm heeft een praktische reden: zo worden er geen schapen in de hoeken verdrukt als de hele kudde haast heeft om naar buiten te gaan en zich richting de deuropening verdringt.
Route:
Loop door tot je op een kruising van paden uitkomt.
De Westerheide
Lange tijd was de Westerheide gesloten voor het publiek. Bij openstelling zijn maar een paar paden gebruikt, zodat de rust voor het wild op het terrein gehandhaafd blijft. Veel van de oorspronkelijke brede paden zijn dichtgegroeid en lopen nergens meer naar toe. Je loopt voornamelijk op speciaal aangelegde smalle wandelpaadjes, die een bijzonder blik op het terrein geven.
Doordat het gebied nog maar kort beheerd wordt door het Geldersch Landschap heeft het een eigen karakter.
Route:
Neem het kleine paadje in Oostelijke richting. (Dit is met de jonge aanplant aan je linker hand).
Loop een klein eindje door tot je de jonge aanplant (links) goed kunt zien.
Jonge aanplant
Hier op de Westerheide zijn jonge bomen aangeplant. In het gebied lopen ook schapen rond. Schapen lusten net als wild, de bast en twijgen van fris groen. De pas geplante boompjes zijn daarom met een manchet beschermd tegen aanvreten door de schapen.
Route:
Vervolg je route over het kleine paadje tot je rechts van het pad een bankje in de bosrand ziet staan.
Bankje op de Westerheide
Als je toe bent aan rust en even de benen wil strekken, kun je plaats nemen op dit bankje aan de rand van een open veld van de Westerheide. Met een beetje geluk kun je genieten van het prachtige uitzicht en van de grazende schapen met hun lammetjes.
Route:
Loop verder over het kleine bospaadje tot je bij een hek komt.
Afrastering voor begrazing
De schapen van de Westerheide mogen niet onbeperkt vrij rondlopen. Dit in tegenstelling tot de indruk als je ze ziet lopen. Het hele terrein dat gezien de naam ooit open heideveld geweest is, is voorzien van een afrastering. Zo houden de schapen dit gebied, dat vroeger ook een open karakter had, open.
Route:
Loop door het klaphek en volg het pad een klein stukje door de laan met Amerikaanse Eiken.
Loop door tot je links van het pad een Amerikaanse Eik met nestkastje ziet.
Nestkastjes in het bos
Op verschillende plekken op de Westerheide vind je van dit soort nestkastjes. Mezen broeden in holtes van oude bomen. In de Nederlandse bossen zijn niet zoveel holtes daarom worden de mezen een handje geholpen.
In de herfst kun je hier na de eerste nachtvorst genieten van de prachtige kleuren van de Eikenlaan.
Route:
Volg de laan met Amerikaanse eiken een heel stuk, voorbij de houtstapels aan je rechter hand tot er links een paadje afbuigt dat niet gesloten is voor publiek.
Westerheide knooppunt
Bij het maken van routetrajecten, zodat je meerdere mogelijkheden hebt om rondwandelingen te maken, heb je ook knooppunten nodig, zo ook deze. Er is hier dus weinig te vertellen.
Route:
Loop vanaf de splitsing over het pad in zuidoostelijke richting, richting de slagboom.
Loop door tot je achter de slagboom op een asfaltweg staat.
