Al wandelend kom je langs de Airborne begraafplaats in Oosterbeek. Alle geallieerde soldaten die tijdens de slag om Arnhem zijn gesneuveld liggen er begraven. Ook hier op Landgoed Lichtenbeek landden in de septemberdagen van 1944 parachutisten van de Airborne Brigade. De wandeling gaat langs een monument dat deze luchtlanding herdenkt. Oosterbeek kent een zuidelijke en een noordelijke begraafplaats gescheiden door een smal wandelpad tussen de hagen door. Op Landgoed Boschveld is nog een uitgebreide houtwal met oude bomen te vinden, die vanwege het glooiende landschap is blijven staan bij de ruilverkaveling. Het pad volgt een mooie beukenlaan op landgoed Boschveld en leidt langs een uitzicht op de Groene Bedstede, een berceau. Landgoed Mariëndaal kende ook een ijskelder, al wandelend kom je voorbij de ingang van deze ijskelder.
Startpunt voor wandelingen vanaf station Oosterbeek Hoog.
Hier zijn overstapmogelijkheden voor de trein, buslijn 1 en de trolley naar Arnhem.
Route:
Loop vanaf het Stationsplein de brug over het spoor over.
Op de kruising na het spoor rechts af de van Limburg Stirum weg in.
Loop de asfaltweg (van Limburg Stirumweg) helemaal uit tot op de splitsing met de (Loopbergenseweg) voor het kerkhof waar de weg een bocht mee naar links maakt.
Knooppunt Airborne begraafplaats
Op de hoek van het Airborne kerkhof en de Begraafplaats van Oosterbeek ligt dit knooppunt.
Route:
Neem de asfaltweg (van Limburg-Stirumweg) in noordelijke richting. (Weg van het spoor.)
Loop door tot je aan je rechter hand de ingang van het kerkhof ziet en aan je linker hand de Airborne Begraafplaats.
Airborne Begraafplaats
Op de Airborne Begraafplaats liggen de geallieerde soldaten die gesneuveld zijn bij de slag om Arnhem. Jaarlijks vindt er in september een herdenking plaats waarbij veel veteranen en hun kinderen aanwezig zijn.
Schoolkinderen leggen bloemen op de graven.
Route:
Loop vanaf de Airborne begraafplaats de asfaltweg (van Limburg Stirumlaan) omhoog tot je aan je linker hand een parkeerplaats en een monument ziet staan.
Loop tegenover het monument de asfaltweg in richting het kerkhof.
Loop door tot voor het groene hek.
Kerkhof Oosterbeek
Het Kerkhof van Oosterbeek bestaat uit een noordelijk en een zuidelijk deel. Het zuidelijk deel is in 1899 in gebruik is genomen. Op de begraafplaats zijn nog vele graven uit de begintijd behouden gebleven, waaronder die van bekende inwoners uit Oosterbeek . Vaak zijn het graven met bijzondere monumenten. Op deze begraafplaats is een aparte ruimte ingericht voor zowel burger- en militaire slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. De diversiteit van graven uit de verschillende tijdvakken in combinatie met majestueuze coniferen in lanen, die nu al de nationale monumentenstatus bezitten, maken deze begraafplaats bijzonder. Het noordelijke deel van de algemene begraafplaats is rond 1957 in gebruik genomen, toen begraafplaats 'Zuid' haar maximale capaciteit bereikte.
Route:
Neem het paadje dat achter het witte hek, tussen de haagjes door loopt.
Loop langs de rand van de akker tot je op een splitsing uitkomt.
Akkers en houtwallen
Door de afwisseling van stroken bos, verbrede houtwallen en open ruimtes is het bijzonder afwisselend hier te wandelen. Ben je hier heel vroeg in de morgen, of wat later op de avond zo na het eten, dan kun je soms een groepje reeën op de akkers zien grazen. Ook een buizerd of een boomvalk wil hier wel eens een muisje verschalken.
Route:
Neem vanaf de Y-splitsing het pad dat rechts langs de akker langs de houtwal op omhoog loopt.
Loop door de houtwal heen tot aan de andere kant.
Houtwal als scheiding
De brede houtwallen tussen de landbouw percelen op Landgoed Boschveld vormen een schuilplaats voor Reeën en ander wild. Er staan nog veel oude bomen in, dus kun je de conclusie trekken dat de houtwal gespaard is ondanks recente ruilverkavelingen, waarbij vaak dit type houtwal werd verwijderd, zodat de percelen groter waren en gemakkelijker bewerkt konden worden met de tegenwoordige landbouwmachines.
Route:
Loop door tot er een pad van rechts komt.
Linde en dode Beuk
Naast deze oude monumentale beuk, die helaas dood is gegaan, werd door een vorige directeur van Geldersch landschap bij zijn afscheid een linde geplant, zoals op het bordje staat te lezen.
Route:
Neem het pad in oostelijke richting. (Dit is met de oude Beuk en de jonge linde links.)
In de bosrand links afslaan.
Loop door tot de open gekapte vlakte rechts.
Tuinplanten
Op de open vlakte hier op Landgoed Boschveld staan nog enkele verwilderde tuinplanten. Het is onduidelijk waarom ze er staan. Is dit een restant van een park of tuin?
Route:
Vervolg je route over het bospad.
Doorlopen tot op een kruispunt bij het einde van de kapvlakte en de grafheuvels (links).
Grafheuvelveld Landgoed Boschveld
Evenals overal aan de Veluwe zoom zijn ook hier nog twee grafheuvels te zien. Het zijn de ronde boomloze heuveltjes in het bos. Hierin werden in de bronstijd mensen begraven, dan wel dat hier de as in urnen werd bijgezet. Het bijzetten van urnen kan een langere periode beslaan. Deze beide grafheuvels zijn slechts de restanten van wat wij nu zien in het bodemarchief. Het wil niet zeggen dat er niet meer grafheuvels geweest zijn. Soms vind je bij het realiseren van nieuwe bouwwerken sporen uit dit ver verleden.
Route:
Neem het pad dat evenwijdig aan de hoogtelijnen in oostelijke richting het bos ingaat. (Dit is met de open vlakte rechts).
Loop door tot op de kruising bij het einde van de beukenlaan.
Beukenlaan Landgoed Boschveld
De Landgoederen op het noordelijke deel van de stuwwal van de Veluwe kenmerken zich door hoog opgaande beukenbomen, die als lanen perceelgrenzen markeren. Deze beukenlanen met indrukwekkende hoge bomen zijn kenmerkend voor dit agrarisch landgoed landschap.
Route:
Neem het pad door de beukenlaan in zuidelijke richting.
Op de kruising 15 meter voor het hek naar links.
Loop rechtdoor door tot je op het fietspad van de Schelmseweg staat, sla hier rechts af en loop nog een klein stukje verder tot je een vrij uitzicht hebt op de berceau aan de overkant van het dal.
Weet iemand waarom deze berceau in de volksmond de Groene Bedstee heet?
Of zou het komen omdat je er aan het oog onttrokken met jouw grote liefde ongestoord en ongezien kunt wandelen en zoenen?
Route:
Blijf het fietspad langs de Schelmseweg volgen tot je aan je rechter hand een huis ziet staan.
Zomerhuis Landgoed Mariëndaal
Het zomerhuis en de theekoepel liggen ten westen van de Schelmseweg, binnen het huidige landgoed Boschveld. In de periode 1870-1936 vormden Mariëndaal en Boschveld één bezit. Gebruikelijk was elders op het landgoed extra huizen en theekoepels te bouwen, zodat bewoners met bezoekers van de schoonheid en de rijkdom van vee en gewassen van hun landgoed konden genieten.
Route:
Neem het pad dat tegenover het huis, achter het witte hek, naar beneden het dal in loopt.
Loop door tot je op een driehoekje van paden staat.
Grenspalen Mariëndaal
Als gemeente bestuur van Arnhem moest je je eigen grondgebied wel markeren, toen er nog geen goede betrouwbaar systeem was om dat vast te leggen. Ook de Heren van Kasteel Doorwerth en het bestuur van de gemeente Ede hadden ook behoefte aan duidelijkheid. Nu regelt het Kadaster de grensbeschrijving. Toen werden er na wederzijds goedvinden deze grenspalen geplaatst. Ze zijn zo oud dat ze elk een eigen naam hebben (zie Gelders Archief).
Route:
Loop een stukje omhoog naar de andere kant van het driehoekje van bospaden, waar twee grenspalen staan.
Uitzicht op de Groene Bedstee
Uitzicht op de Groene Bedstee van Landgoed Mariëndaal. Naast praktisch nut moest een landgoed er leuk uitzien. Dat is hier gelukt met het doorzicht op de Groene Bedstee.
Route:
Neem vanaf het driehoekje van bospaden een klein paadje naar rechts dat langs de picknickplaats naar beneden loopt.
Loop door tot je de picknickplaats goed kunt overzien.
Picknickplaats Mariëndaal
Wil je eens een afwisselende wandeling maken, en na afloop met je vrienden/familie gezellig wat eten en nagenieten, dan is deze picknickplaats Mariëndaal zeer geschikt.
Route:
Volg het paadje verder langs de picknickplaats naar beneden tot vlak na de picknickplaats, rechts van het pad de ijskelder ziet liggen.
IJskelder Landgoed Mariëndaal
IJskelder Landgoed Mariëndaal.
Verstopt in een hoekje van de parkeerplaats naast het pad ligt de voormalige ijskelder van het Landhuis Mariëndaal. Bij de restauratie van het park is deze ijskelder weer zichtbaar gemaakt.
Een ijskelder werd inderdaad gebruikt om er ijs uit de vijvers in op te slaan, zodat je 's zomers je gasten kon verrassen met een gekoeld drankje of eigengemaakt ijs.
Tegenwoordig is de kelder in gebruik als winter verblijf voor vleermuizen. Daarom zit er een spleet in de toegangsdeur.
Route:
Volg het paadje verder naar beneden tot je uitkomt bij het witte hek bij de parkeerplaats.
Startpunt Mariëndaal
Nog voorbij Huize Mariëndaal ligt er aan deze doodlopende weg een groot parkeerterrein, wat zeer geschikt is om van daaruit te wandelen over het Landgoed Mariëndaal. Hoogteverschillen zijn behoorlijk groot, dus wandelen vraagt wel enige inspanning. De uitzichten zijn erg mooi.
Route:
Volg vanaf de parkeerplaats het pad in zuidelijke richting. (Dit is richting het tunneltje in de spoordijk.)
Loop door tot je links een bruggetje over de beek ziet en rechts het landhuis.
Landhuis Mariëndaal
In het Huis van Landgoed Mariëndaal is tegenwoordig het Rijksinstituut voor gewas- en bodemonderzoek in gevestigd.
Mariëndaal maakt deel uit van het Landgoed Mariënborn in bezit is van Gelders landschap en Geldersche kastelen.
De Klingelbeek of Slijpbeek heeft het dal door erosie uit de Arnhemse stuwwal geslepen. In het hoger gelegen deel stelde Wijnand van Arnhem grond ter beschikking, waarop in 1392 het Augustijnenklooster Domus Fontis Beatae Mariae werd gesticht. In de volksmond heette dit klooster eerst Mariënborn en later Mariëndaal.
In 1580, tijdens de Reformatie, werd dit klooster opgeheven om tussen 1587 en 1607 te worden gesloopt. De stenen werden hergebruikt.
Route:
Neem het bruggetje over de beek en loop door tot op de kruising voor de barokke tuin aan de overkant.
Barokke tuin Landgoed Mariëndaal
Van de barokke tuin van Landgoed Mariëndaal is slechts weinig nog in onderhoud. De tuin om het huis en op de tegenover gelegen helling worden onderhouden. Van de oorspronkelijke lanen en vijvers als ook van de loop van de paden zijn slechts de restanten van het eens zo weelderig aangelegde park overgebleven. Kenmerkend is dat parken van de landgoederen aan de Veluwezoom altijd voor publiek geopend waren. De wandelaar mocht er volop van genieten.
Route:
Neem vanaf de kruising het paadje dat al slingerend omhoog, de heuvel op gaat.
Loop door tot je bovenaan bij een bankje komt.
Barokke as Landgoed Mariëndaal
Vanaf de bovenkant van de Barokke As van Landgoed Mariëndaal kun je Huis Mariëndaal goed zien liggen aan de overzijde van de beek. Deze zichtas is weer vrijgehouden in het bos. Het paadje loop slingerend omhoog door een groene zone met lage vegetatie en kleine bloemen naar het verdwijnpunt van de zichtas bovenop de heuvel. Het pad voert je letterlijk (wat betreft de hoogte in meters)en figuurlijk naar een hoogtepunt (in je beleving van het landschapspark).
Route:
Neem het pad dat achter het bankje over de top van de heuvel loopt.
Loop door tot je aan beide kanten tussen de bomen door naar beneden kan kijken.
Heuvels Mariëndaal
Bij de aanleg van de padenstructuur is er duidelijke gebruik gemaakt van de heuvels van Landgoed Mariëndaal. In die tijd was Mariëndaal een landgoed van betekenis, waar o.a. de burgermeester van Arnhem woonde. Op deze plek kun je zelf zien hoe er door de toenmalige landschapsarchitect werd gespeeld met dit hoogteverschil. Je kunt aan beide kanten naar beneden kijken het dal in. Het pad ligt dus op een mooi plekje. Zo'n ver vrij uitzicht noemen we een zichtas.
Route:
Vervolg je route over het pad tot je bij de Christuskoepel aankomt.
Christus Koepel
In 1938 deed Koningin Wilhelmina een oproep voor 'morele en geestelijke herbewapening'. naar voorbeeld van de Oxford stroming o.l.v. ds. Frank Buchman, als een tegenwicht aan de totalitaire fascistische en communistische ideologieën.
Mevr. P.J.M. de Bruijn van Villa Dreyerheide (Oosterbeek), gaf in 1939 daarom anoniem opdracht aan de Amsterdamse architect Alexander J. Kropholler tot de bouw van deze Neo-romaanse zevenhoekige koepel. Beelden van Mari Andriessen, (van de Dokwerker), zijn de deugden, geloof, hoop, liefde, rechtvaardigheid, sterkte, gematigdheid en voorzichtigheid. Zij omringen het levensgrote Christusbeeld. De spreuk 'Sursum Corda' betekent 'de harten omhoog'.
Ondanks dit ging de oorlog toch door. Een dag na de voltooiing van de kapel, 9 mei 1940, vielen de Duitsers ons land binnen.
Vanwege vandalisme zijn de toegangen nu geheel afgesloten.
Route:
Neem bij de Christuskoepel de beukenlaan in zuidelijke richting (Dit is met de christuskoepel aan je linkerhand).
Loop door tot je vlak voor het spoor op een breed geasfalteerd fietspad staat.
Beukenlanen
Op dit knooppunt is goed te zien dat de bossen van Landgoed Mariëndaal bestaan uit beukenbos met statige beukenlanen tussen de bospercelen.
Als je er zo onder doorloopt, denk je er niet bij na, dat elke 80 tot 100 jaar deze lanen geheel vervangen worden. De hele laan wordt dan in een keer gekapt en het hout wordt verkocht. Er worden weer jonge boompjes geplant. Na 10 jaar lijkt het alweer een beetje op een laan.
Route:
Volg het fietspad een klein eindje in oostelijke richting, dit is richting de open vlakte.
Loop door tot je aan de rand van de open vlakte op een Y-splitsing met een bankje staat.
Uitzicht glooiende landbouwgrond
Vanaf het bankje heb je een prachtig uitzicht over de glooiende landbouwgronden van Landgoed Mariëndaal. Zoals je kunt zien is er veel hoogte verschil. De aanleg van de spoorlijn door dit gebied rond 1845 heeft dus veel graaf en meetwerk gekost. Het was een technische uitdaging in die tijd.
Route:
Sla op de Y-splitsing links af en volg het pad langs de bosrand tot je op een kruising bij Hoeve Klein Mariëndaal uitkomt.
Hoeve Klein Mariëndaal
In hoeve Klein Mariëndaal, een voormalige boerderij op het landgoed Mariëndaal is tegenwoordig een theeschenkerij gevestigd. Je kunt binnen in de verbouwde stal of buiten op het terras genieten van een versnapering. Vanaf dit punt kun je ook goed zien hoe mooi de hoeve in het dal tussen de heuvels van dit landschap verscholen ligt.
Route:
Neem vanaf het kruispunt bij Hoeve Klein Mariëndaal het pad in noordelijke richting. (Dit is heuvel op.)
Loop door tot een splitsing met een beukenlaan van links.
Beukenlaan richting de Christuskoepel
Een brede monumentale beukenlaan ligt er richting de zogenaamde "Christuskoepel". Het is een anoniem geschenk aan Geldersch Landschap, de organisatie die dit gebied al sinds 1936 in bezit heeft.
Deze neoromaanse zevenhoekige kapel boven op de heuvel van Amsterdamse architect Alexander J. Kropholler is het bekijken waard. In de nissen van de kapel staan beelden van de bekende kunstenaar Mari Andriessen, bekend van de Dokwerker.
Route:
Neem vanaf de kruising het pad in noordelijke richting. (Dit is met de landbouwgrond rechts van het pad en het bos links.)
Loop door tot je op een kruispunt komt met een picknickbank, links in het bos.
Picknickbank landgoed Mariëndaal
Overal op het Landgoed Mariëndaal vindt je picknickbankjes. Vroeger was het heel gebruikelijk dat je op de fiets met je kinderen achterop vanuit Arnhem hier op een zondag neerstreek.
De kinderen speelden in het bos verstoppertje of Rover en reiziger, en jij zat op een deken met je vrouw in het zonnetje. De gesmeerde boterhammen met ei en kaas in een opvouwbaar doosje of in Boterhampapier verpakt en de ranja die je van huis had meegebracht, kon je op zo'n bankje als dit opeten. Niks broodjes gezond, of speelgoed voor de kinderen.
Route:
Neem het pad dat langs de rand van de open plek naar beneden het dal inloopt.
Bij een splitsing van paden min of meer rechtdoor lopen verder het dal in.
Loop door tot je een wadi (water opvangbak van zand gemaakt) aan je rechter hand ziet, vlak voor de kruising voor de brug.
Water-opvang-bekken
Hoogte verschillen en regenwater zijn twee factoren die er toe bijdragen dat de zandige bodem gemakkelijk erodeert. Er spoelt dan veel zand los en wordt met de stortbui meegevoerd.
Een water-opvang-bekken als dit voorkomt dat dit uitgespoelde zand met de beek mee naar de vijvers lager op de helling wordt vervoerd. Deze zouden dan allemaal gedempt worden met dit zand.
Route:
Loop verder richting het dal en steek de beek over met de brug.
Loop door tot je aan de andere kant van de brug op een kruispunt staat.
Bruggetje Landgoed Mariëndaal
In het park om het huis (was en) is het leuk wandelen langs de vele slingerpaadjes in het bos. Bruggetjes als deze zorgen ervoor dat je met droge voeten naar de andere kant van de beek komt. Deze tuin van Landgoed Mariëndaal is aangelegd in de Engelse Landschapsstijl, kenmerkend voor deze streek in de 19e eeuw.
Route:
Neem vanaf de splitsing bij het bruggetje het pad in noordelijke richting langs de beek.
Loop door tot je de sprengkop van de beek kan zien.
Sprengkop Beek Mariëndaal
Sprengkoppen zijn het kleine begin van de waterstromen, die de waterpartijen in dit beekdal vullen en in stand houden. Het lijkt weinig water wat hier tevoorschijn komt, toch wordt met dit water de verdamping van de vijvers weer helemaal aangevuld. De vijverspiegels blijven redelijk op peil.
Route:
Steek het pad over en loop naar de ingang van de berceau.
Zuidzijde berceau
Hier aan de zuidzijde van de berceau zie je pas hoe groot en oud deze berceau al is. De bomen worden elk jaar gesnoeid om deze vorm te behouden.
Is het niet spannend erdoor te lopen?
Route:
Neem vanaf de ingang van de berceau het pad door de berceau omhoog en loop door tot bij het bankje bij de splitsing in de berceau.
Splitsing in de berceau
Een splitsing in een berceau, hier met bankje en een gesnoeide linde, is niet zo gebruikelijk. Meestal heeft een berceau of loofgang een tunnelvorm. Het is een beroemd bankje voor vele stelletjes in Arnhem. Ben je er voor de natuur dan kun je genieten van de vele vogeltjes, die tussen de dichte kronkelende takken van deze beuken broeden. Het winterkoninkje, de mus en de fitis zijn hier vaste gasten.
Soms gaat er een aantal bomen dood en moeten ze worden vervangen. Als je goed kijkt zie je dat de bomen schuin zijn geplant en de toppen met ijzerdraad bij elkaar gebonden om een gesloten poort te krijgen.
Route:
Neem vanaf de splitsing in de berceau het pad dat door de berceau omhoog de heuvel op loopt.
Loop door tot bij het bankje op het hoogste punt van de berceau.
Bankje in de Groene Bedstee
Vanaf het bankje in de Groene Bedstee heb je een mooi uitzicht over de laan met z'n kronkelbomen. Je kunt er even uitrusten na de steile klim.
De Groene Bedstee is de berceau of loofgang op Landgoed Mariëndaal. Deze tunnel van bomen ziet er ieder jaargetijde anders uit. Daarom wordt hij druk bezocht door wandelaars.
Dames van goede stand liepen graag onder het dichte gesloten bladerdek op zomerse dagen. Zo behielden ze hun blanke huidskleur, een teken van welstand. Immers bruin van de zon en de buitenlucht werden de arbeiders op het land.
Route:
Loop verder door de berceau naar beneden tot je op een bospad uitkomt.
Hoeve Loobergen
Hoeve Loobergen (ca. 1858), functioneert nu nog als agrarisch bedrijf en is als zodanig onderdeel van het Landgoed Mariëndaal.
Heb je bijzondere koeien gezien in het weiland? Het zijn vleeskoeien, de zogenaamde dikbil-koeien. In juni is het de moeite waard eens vanaf de weg te kijken, hoe de boer het gras maait en hooit op deze Arnhemse weiden.
Komende vanaf de berceau, "De Groene Bedstee", uit 1865 zie je voor je de Hoeve Loobergen op de hoogte liggen, een bijna buitenlands gezicht.
Let eens op de prachtige oude leilinden voor het huis om de kamers koel te houden in de zomer.
Route:
Neem vanaf de berceau het pad dat in westelijke richting steil naar beneden loopt.
Loop door tot de volgende kruising.
Linde Landgoed Mariëndaal
Van de oude linde op het Landgoed Mariëndaal voor Boerderij Loobergen wordt een bijzonder verhaal verteld. De linde staat symbool voor de liefde.
Linden dragen bloemen die heerlijke blanke honing geven en het blad heeft een hartvorm. Geliefden gaven elkaar vaak het jawoord onder een lindeboom.
Volgens de verhalen zou deze lindeboom voor veel Arnhemse jongelui deze functie hebben gehad.
Route:
Loop het pad in noordelijke richting omhoog. (Dit is met de linde aan je rechter hand.)
Loop door tot je bovenaan op een T-splitsing bij de Stenen Tafel uitkomt.
Stenen Tafel Landgoed Mariëndaal
Dit picknickbankje op de kruising van de Tafelweg en de Middenlaan naar de Groene Bedstee is wel heel bijzonder. Het is de grafsteen afkomstig van het oude Augustijnenklooster van Mariëndaal, behorende bij Congregatie van Windesheim. Het klooster werd gesticht in 1392.
Deze grafzerk is een van drie grafzerken, die er nog zijn na de sloop van het klooster in 1586-1587. (website: www.arneym.nl voor meer informatie)
Route:
Neem vanaf de stenen tafel het pad in westelijke richting (dit is met de boerderij in de rug).
Loop door tot op de T-splitsing.
Uitzicht Landgoed Mariëndaal
Het uitzicht vanaf de parkeerplaats Landgoed Mariëndaal geeft een beeld van het glooiende landschap van bossen, lanen en open ruimte van dit landgoed.
Het gebied is gewild bij hardlopers, trimmers, wandelaars en mountainbikers.
Voor een rondwandeling hier is wel enige conditie nodig.
Route:
Loop vanaf de T-splitsing in noordelijke richting (richting de asfaltweg).
Steek de asfaltweg (Schelmseweg) over en volg het pad door de beukenlaan tot op de eerste kruising in de bosrand.
Landgoed Lichtenbeek
De grens tussen Landgoed Boschveld en Landgoed Lichtenbeek is niet herkenbaar aan een ander beheer. De beide landgoederen hebben min of meer hetzelfde karakter.
Route:
Neem vanaf de kruising het pad in zuidelijke richting.
Loop door tot het pad naar rechts knikt en je een huisje in het bos ziet staan.
Klein huis in het bos
In het bos van Landgoed Boschveld staat verscholen achter de hoge rododendrons dit huisje. Het is gebouwd als de theekoepel van Huize Mariëndaal en als zodanig altijd bewaard gebleven. Je kunt het huren als vakantiehuis voor 2-3 personen bij de Stichting Erfgoed. Voor een paar dagen kan je je in de rol van grootgrondbezitter verplaatsen en genieten van je landgoed en van dat van de buren.
Route:
Volg vanaf het huisje het half verharde pad het bos in.
Loop door tot je op een veelsprong staat.
Douglas en lariks bos
Als je voortdurend met je neus over de grond loopt, zie je vast wel de verschillen in de kegels op de grond: de vruchten van naaldbomen.
Hier op Landgoed Boschveld is een gemengd bos van de twee soorten: Douglas en Lariks. De Douglas kegels zijn langwerpig en hebben gespleten tongetjes in de kegel. Bij de Lariks, die zijn naalden laat vallen in de herfst, zie op de takken groepen kleine kegeltjes. Afhankelijk van de plaats op de tak, verschillen de kegeltjes in grootte. Hoe meer voedsel ze krijgen, hoe groter ze zijn.
Route:
Neem vanaf de veelsprong het pad dat in westelijke richting de helling af loopt.
Onderaan kom je bij het begin van een Beukenlaan op een kruising met een asfaltweg uit.
Beukenlanen
De Van Limburg Stirumlaan kruist hier een oude beukenlaan van het Landgoed Boschveld. Op deze plek is de beukenlaan nog intact met de oude hoog opgaande bomen. Een eind verderop zijn er nieuwe jonge bomen tussen gepland, zodat ook komende generaties wandelaars en toeristen van deze monumentale lanen kunnen genieten.
Route:
Neem de beukenlaan in westelijke richting over de landbouwpercelen.
Loop door tot op de splitsing met een weg van links aan de overkant van de landbouwpercelen.
Herplanting Beukenlanen
De streek rondom Arnhem is beroemd vanwege zijn vele landgoederen met Beukenlanen. Een aantal jaren terug is hier op Landgoed Lichtenbeek zo'n Beukenlaan herplant om de oude sfeer van zulke monumentale toegangswegen tot de stad Arnhem te behouden.
Zo kunnen onze kleinkinderen deze bijzondere sfeer van de Veluwezoom ook nog genieten.
Route:
Neem het pad tegenover de beukenlaan, dus met de bosrand links en de landbouwgrond rechts.
Volg de bocht naar rechts en loop door tot op de volgende kruising.
Herplanting hagen
Om het vee en het wild van de akkers te houden gebruikte men vroeger geen prikkeldraad. In plaats daarvan pootte men stekelige struiken als Meidoorn en Sleedoorn. Hier op landgoed Lichtenberg zijn een aantal van deze heggen hersteld. Er komen allerlei insecten en vogels in voor. Door de stekels van de heg genieten ze bescherming tegen hun vijanden, die deze vogels een lekker hapje vinden.
Route:
Neem het pad in noordelijke richting, dit is het pad met de bosrand aan je linker hand en het weiland rechts.
Loop door tot even voorbij een kikkerpoel aan je rechter hand.
Wildakker
Het gewas op deze wildakker wordt aan het eind van de zomer niet geoogst, maar blijft staan. Zo kan het restant ook in de winter als voedsel dienen voor het wild. Van de maiskolven die op de grond vallen leven muizen. Die op hun beurt weer dienen als voedsel voor bijzondere roofvogels zoals de Buizerd en de Valk.
De Stichting Biotoop zorgt voor het noodzakelijke overleg, het onderhoud en de inventarisatie.
Route:
Loop door tot vlak bij de tweede kikkerpoel aan je rechter hand.
Kikkerpoel
Op Landgoed Lichtenbeek zijn twee van deze kikkerpoelen aangelegd. In de poelen zitten behalve Kikkers ook PaddenSalamanders. Al deze reptielen verrijken de biodiversiteit. Ook zorgen de Kikkers en Padden voor een leuk geluid op zomeravonden. Deze vochtige plekken lokken ook Reigers en Ooievaars omdat er volop te eten is, zo wordt de biodiversiteit nog verder uitgebreid.
Route:
Loop verder langs de bosrand tot je bij een splitsing van asfaltwegen komt.
Ommuurde tuin
Ommuurde tuin van Landgoed Lichtenbeek. Binnen de muur heb je een gunstig microklimaat om vorstgevoelige fruitsoorten te kweken. Hier zijn hoogstamfruitbomen in de tuin aanwezig. Historisch gezien werd dit gecombineerd met een moestuin tegen de Zuidmuur. Het hoofdhuis van Landgoed Lichtenbeek, ligt iets verder op. Het is eigendom van het Geldersch Landschap en in gebruik als natuurinformatie centrum.
Route:
Loop vanaf de splitsing in westelijke richting over de asfaltweg. (Dit is langs het huis.)
Loop door tot je iets voorbij het huis een grote conifeer ziet staan.
Uitgegroeide tuinplanten
De tuinen van landgoederen zijn vaak erg oud, daarom vind je er groot uitgegroeide tuinplanten. Zo ook hier op Landgoed Lichtenbeek in de tuin van het in 1942 afgebrande huis Lichtenbeek. Er staan verschillende groot uitgegroeide tuinplanten, zoals een conifeer, een taxus en een grote struikvormig hulst. Bij de boerderij staan in de voortuin in het voorjaar verschillende ouderwetse boerentuinplanten, waaronder de keizerskroon (Fritillaria imperialis).
Route:
Vervolg je route over de asfaltweg.
Loop door tot je voor de boerderij op een driehoekje van asfaltwegen staat.
Hoeve Landgoed Lichtenbeek
Direct naast dat wat het Koetshuis van Landgoed Lichtenbeek was, ligt deze boerderij.
Geldersch Landschap heeft er haar onderkomen.
Weet iemand meer over de geschiedenis van deze groep van gebouwen?
Hier op de foto zie je in de voortuin de rode Keizerskroon (Fritillaria imperialis) staan.
Het is een bolgewas, dat elk jaar opnieuw bloeit.
Route:
Neem vanaf het driehoekje van asfaltwegen het pad dat in noordelijke richting loopt. (Dit is richting de provinciale weg.)
Loop door tot je bij het fietspad van de provinciale weg staat.
Toegangszuilen Landgoed Lichtenbeek
Van Landhuis Lichtenbeek zijn alleen de bijgebouwen overgebleven. Het hoofdhuis brandde in de oorlog af. Ook deze twee prachtige toegangsvazen met een Barokke vormgeving zijn blijven staan. Ze stonden langs de oprijlaan naar het landhuis dat in een rechte lijn achter deze vazen stond.
Het zijn gemeentelijke monumenten van Arnhem.
Route:
Steek de provinciale weg over.
Loop een klein stukje naar links tot het klaphekje.
Loop door het klaphekje het bos in en loop rechtdoor tot je op het kruispunt voor de beek bent.
In de tuin van Landgoed Vijverberg
Hier sta tussen de vele stromen en stroompjes, die samen het complex van vijvers en watervallen vormen. Ze zijn aangelegd als ornamenten in de tuinen bij Landgoed Vijverberg. Het aardige van deze landgoederen is dat ze altijd opengesteld zijn voor het publiek uit Arnhem en Renkum. Ook vele toeristen weten deze half verwilderde parken te vinden.
Route:
Neem vanaf het bruggetje het pad in westelijke richting. (Dit is het pad met de vijver aan je linker hand.)
Loop door tot je rechts een bruggetje tussen de twee vijvers ziet.
Romantisch bruggetje
Omdat hier zoals je op de kaart kunt zien een uitgebreid park is aangelegd van beekjes en vijvers, heb je af en toe een bruggetje nodig op de dalen over te steken.
Vaak werden de leuningen van die bruggetjes in de romantische periode gemaakt van kromme boomstammen. Hier zie je een moderne Arbo verantwoorde uitvoering.
Jammer dat de op- en afritten niet (meer) rolstoel / kinderwagen toegankelijk zijn.
Route:
Sla rechts af en loop over het bruggetje naar de andere kant van de vijver.
Sla aan de overkant links af en loop langs de vijver tot in de hoek waar een bankje staat.
Uitzicht over de Vijver
Dit bankje met uitzicht over een van de Vijver van Landgoed de Vijverberg nodigt uit tot even stil zijn en het park rustig in je op te nemen.
Meer dan 100 jaar geleden zaten hier de landeigenaar met zijn gasten te converseren. Ondertussen genoten ook zij van de schoonheid van de creatie van de landschapsarchitect. De rust werd toen nog niet verstoord door het gemotoriseerde verkeer over de Amsterdamseweg.
Route:
Sla bij het bankje rechts af een pad het bos in.
Loop door tot de beek aan je rechter hand via een goot naar beneden loopt een klein vijvertje in.
Waterwerk
Water dat een hoogteverschil overbrugt, slijpt in de loop van de tijd een stroombed uit. Omdat dit vijvercomplex bestaat uit kunstmatige dammen en sluizen, die kunstig in de tuin verscholen liggen, zijn er ook meer stabiele kunstwerken nodig, die deze erosie door water voorkomen. Volgens mij is dit de functie van dit bijzonder waterwerk.
Mocht jouw informatie anders zijn, dan hoor ik dat graag
Route:
Vervolg je route op het pad en loop door tot je bij een vijver komt.
Zichtas op 't Eiland
Bij de tuinaanleg van Landgoed de Vijverberg zijn evenals vele andere landgoederen, zichtassen gemaakt. Op de foto zie je een van de beide zichtassen in de vorm van rechte lanen, die in vroeger tijden de wandelaar/gast een blik op het grote huis aan de verre einder gunde.
Route:
Sla rechts af de dam achter de vijver over.
Sla links af het pad aan de rechterkant naast de beek in.
Loop ongeveer 10 meter door totdat je de waterval goed ziet.
Waterval
De beek met zijn vele vijvers heeft zo af en toe nogal wat meters hoogte te overbruggen. Om erosie door het stromende water te voorkomen zijn er allerlei bouwwerken in de beek zijn gemaakt met natuursteen.
Hier is het een klaterende waterval.
let een op de bijzondere mossen, die zich hier op die altijd natte stenen hebben gevestigd.
Route:
Loop verder langs de beek totdat je bij de volgende vijver een pad kruist.
Vijvers Landgoed De Vijverberg
Landgoed De Vijverberg kent vele vijvers. De landschapsarchitect heeft zich hier ondanks de geringe hoogteverschillen en een bodem van grofzandige Sandr kunnen uitleven in waterpartijen. Met stuwen en kleine watervallen met soms maar een meter hoogteverschil maakte hij er een spannend geheel van. Als meer dan 100 jaar kunnen bezoekers ervan genieten. De landgoederen aan de Veluwezoom zijn altijd vrij toegankelijk geweest voor publiek.
Merk op hoe weinig water er nodig is om het waterpeil in de vijvers op peil te houden.
Route:
Neem vanaf de kruising het pad in noordwestelijke richting. (Dit is het paadje dat rechts naast de beek loopt.)
Loop door tot bij de tweede vijver een paadje van rechts over een aantal bruggetjes komt.
Stroomrichting waterloop
De stroomrichting van de waterloop van de vijver op Landgoed De Vijverberg is noord. Dat is merkwaardig, want je zou verwachten dat het water naar het zuiden stroomt, naar het laagste punt, de Rijn bij Arnhem. Het water stroomt noord omdat hier op deze plek met het smeltwater van de gletsjertong uit het IJsel bekken tijdens de ijstijden nu 10.000 jaar geleden veel waterdoorlatende zandafzettingen als een grote puinwaaier zijn neergelegd. Het laagste punt van die puinkegel ligt bij Renkum. Het water zakt nu bij 't Eiland de bodem in, en stroomt ondergronds richting het Papendal, waarna het stroomafwaarts bij Wolfheze in de Heelsumsebeek terecht komt. Uiteindelijk komt dit water hier dus via een omweg toch in de Rijn.
Route:
Neem het paadje over het bruggetje, langs de rand van het weiland.
Loop door tot je het derde bruggetje bent gepasseerd en je op een kruispunt staat.
Aanleg in Engelse landschapsstijl
Als je om je heen kijkt zie je dat zowel de vijver als de lanen een natuurlijke vorm hebben. Toch zijn ze allemaal aangelegd. De landschapsarchitect volgde het principe van de Engelse Landschapsstijl en probeerde de natuur te romantiseren in het ontwerp. Naast natuurlijke vormen is er gebruik gemaakt van andere natuurfenomenen zoals de weerspiegeling van de bomen in de vijver.
Op de kruising vlak naast het bruggetje staat ook een lindeboom. Linden werden vaak aangeplant ter gelegenheid van bijzondere gebeurtenissen.
Route:
Neem het pad dat in westelijke richting langs de rand van de vijver loopt. (Dit is met de vijver links).
Loop door tot waar het tweede bankje rechts van het pad staat.
Uitzicht over de Grote Vijver
Heeft de ene vijver van dit uitgebreide vijvercomplex op Landgoed Vijverberg een natuurlijke oever met riet en gele lissen en lisdodden met de bruine sigaren, zoals hier. Andere vijvers zijn als een spiegel zo scherp begrensd door een houten beschoeiing. Maar alle vijvers hebben gemeen dat ze kunstmatig zijn aangelegd. De bodem is voor water niet doordringbaar gemaakt, doordat de vijverbodem en de zijkanten met leem bekleed zijn. Het geheel is dus vrij kwetsbaar. Het schoonmaken van de vijvers en het verwijderen van gevallen blad is dus een heel voorzichtig karwei.
Route:
Volg het pad verder langs de rand van de vijver en dan het bredere pad langs het weiland.
Loop door tot je aan het einde van het weiland bij het hek (links) staat.
Kleinschalige landbouwpercelen
Kleinschalige landbouwpercelen in het bos zijn een kenmerk van veel landgoederen. Het is de afwisseling tussen stukken bos en met de perscelen landbouwgrond die de coulissen vormen, die een wandeling over veel landgoederen een charme geeft. Zo ook hier op Landgoed Warnsborn.
Zomers bloeien de havikskruiden volop in deze weide; het zijn dus geen paardenbloemen die je ziet. Paardenbloemen komen voor op intensiever bemestte weiden; de havikskruiden zijn dus de eerste stap op weg naar verschraling en misschien wel een weide vol met bloeiende orchideeën.
Route:
Vervolg je weg over het pad.
Loop door tot op de kruising in het bos.
Bossen Landgoed Vijverberg
De lanen en open ruimten op een landgoed werden ingericht door de eigenaar. Vaak zijn er afwisselend bospercelen voor de houtproductie en akkers en weiland voor het agrarisch bedrijf. Het werk op het land en in de bossen werd door boerenfamilies vanuit meerdere kleine boerenbedrijven op het landgoed gedaan. Deze boerderijen zijn nog steeds als huisplaats op het landgoed aanwezig.
Route:
Neem vanaf de kruising het pad in westelijke richting. (Dit is het pad met een grote bult in het bos aan je linker hand.)
Loop langs de vijver tot je rechts een wit huis ziet staan.
Boerderij Boslust
Op een landgoed staan vrijwel altijd enige boerenbedrijven. De landbouwers, die de boerderij bewoonden en het land bewerkten zorgden voor het inkomen van de landeigenaar. Op deze manier had de eigenaar inkomsten van zijn landerijen. Daarnaast verkocht hij hout uit zijn productiebossen.
Eigenlijk beheert Geldersch Landschap en Geldersche Kastelen op dezelfde wijze haar landgoederen. Vaak wordt daar tegenwoordig ook horeca, zoals bijvoorbeeld hier een theeschenkerij, aan toegevoegd.
Route:
Neem vanaf de T-splitsing het pad in westelijke richting. (Dit is het pad dat langs het witte huis loopt.)
Loop door tot je vlak na de eerste bocht, rechts in het bos, een grafheuvel ziet liggen.
Grafheuvel
Deze bronstijd grafheuvel op voormalig Landgoed de Vijverberg is ook al gevonden door het ROB, Rijksinstituut Oudheidkundig Bodemonderzoek. Dat hun je zien aan het paaltje met het rode schildje. Alle bekende archeologische vindplaatsen in Nederland zijn door deze Rijksdienst geïnventariseerd. Zij beheren in overleg met de eigenaar het archeologische bodemarchief. Op de kadasterkaart weergegeven met drie puntjes.
Op het ROB kun je ook informatie opvragen over de onderzoeksresultaten van de opgravingen van grafheuvels.
Route:
Loop door tot je op een asfaltweg (Harderwijkerweg) uitkomt.
Harderwijkerweg
De Harderwijkerweg was een van oudste wegen, die de Hanzesteden Arnhem (Hanzestad sinds 1441) en Harderwijk (Hanzestad sinds 1280) aan de Zuiderzee (nu IJsselmeer) al rond 1500 met elkaar verbond. Met brede zandpaden over de Veluwe waren de Hanzesteden met elkaar verbonden. Je staat hier dan ook op een restant van een authentieke Hanzeweg.
In vroegere oorlogstijd, zoals de 80-jarige oorlog, werden deze brede zandpaden ook gebruikt om legers en voetvolk snel te verplaatsen.
Route:
Neem vanaf de Y-splitsing de asfaltweg in zuidelijke richting (Harderwijkerweg). (Dit is de weg in de poot van de Y, richting de verkeerslichten.)
Loop door tot je aan je rechter hand een toegangshek ziet staan.
Waterpompstation La Cabine
De oprijlaan lijkt naar een grote villa te leiden, maar achter het toegangshek ligt het pompstation La Cabine voor drinkwater.
In het beekdal ligt het waterpompstation van het Vitens. Vitens pompt het drinkwater voor deze regio op uit diepere lagen van het Papendal, een laagte die geografisch verbonden is met het Heelsumsebeekdal Het gevolg is dat de Heelsumsebeek, die eigenlijk het water van afvoert naar de Rijn zou moeten afvoeren, tot een heel klein stroompje is teruggebracht.
Route:
Vervolg je weg over de asfaltweg (Harderwijkerweg) tot bij de verkeerslichten.
Bij de verkeerslichten de linker kant van de weg aanhouden.
Steek over bij het voetgangerslicht.
De Leeren Doedel
Op de plek van De Leeren Doedel was al in 1813 een pleisterplek langs de Amsterdamseweg voor reizigers om hun paarden te laten drinken en zelf uit te rusten. Ook jachtgezelschappen dronken er graag een borrel en genoten er van een stevige maaltijd na een succesvolle jachtrit op de Veluwe, voordat ze weer naar hun buitenverblijven gingen.
Een horecagelegenheid op deze plek is dus een historisch monument en minstens tweehonderd jaar oud.
Route:
Loop vanaf de kruising met de provinciale weg (Amsterdamseweg) de Dreyenseweg in.
Sla op de T-splitsing rechts af de asfaltweg (Sportlaan) in.
Loop door tot open terrein aan beide kanten van de weg waar je de golfbaan goed kunt zien.
Edese Golfbaan
Op Papendal heeft de Edese Golfclub haar golfbaan. Veel werk wordt besteedt om in een natuurlijk Veluws landschap de golfbaan met haar "greens" te onderhouden. Door de grofzandige ondergrond is er veel water in de zomer nodig de grasbanen groen te houden.
Route:
Vervolg je route over de asfaltweg en loop door tot op de kruising voor het hek.
Landerijen Johannahoeve
Begin 1900 is hier direct na de aankoop door architect E. Verschuyl het plan gemaakt voor een modelboerderij; begin maart 1909 krijgt aannemer F.D. Fresen te Arnhem opdracht voor de bouw van deze boerderij met alle bijgebouwen. De modelboerderij bestond uit een woning met logies voor 20 knechten, een zuivelfabriek, koeienstal voor 84 koeien, magazijnen voor zaaizaad en veevoer. Er zijn een paardenstal, een bakkerij en loodsen voor karren en werktuigen. Het Instituut voor Landbouwwerktuigen en Gebouwen te Wageningen gaf advies.
De landerijen waarover je nu uitkijkt zijn omstreeks 1900 ontgonnen voor gebruik door deze modelboerderij.
Route:
Volg de laan in zuidelijke richting de berg op richting de Abdij.
Sla op de T-splitsing voor de muur van los gestapelde bakstenen rechts af.
Sla bij de heg links af het fietspad op.
Ga met de bocht mee naar links naar de Abdij toe.
Abdij Koningsoord
De zusters in de volksmond Trappistinnen genoemd, hadden een nieuw onderkomen nodig. Het aanbod van de Oosterbeekse Missionarissen van Mill Hill bracht uitkomst. Het terrein van de voormalige modelboerderij op Landgoed Johannahoeve, waar ooit jonge mannen werden opgeleid voor missiewerk in de tropen, bleek geschikt. Na de sloop van het Jozefhuis begon op 19 november 2007 de bouw van deze abdij in Arnhem.
Op 3 oktober vierden de nieuwe bewoonsters samen met alle betrokkenen de wijding van de nieuwe klok Benedict, die in de klokkentoren werd geplaatst.
De begraafplaats werd uit Tilburg mee verhuisd en de overleden medezusters werden ter ruste gelegd op het nieuwe kloosterkerkhof. De bouw verliep voorspoedig, en de communiteit verhuisde op 8 mei 2009 van Tilburg naar Arnhem.
Route:
Op de kruising voor de Abdij naar rechts de asfaltweg op.
Loop door tot de weg bij een kruising met bospaden het bos in verdwijnt.
Uitzicht landerijen Vrijland
Knooppunt vanwaar uitzicht over de landerijen van Vrijland.
Ook hier valt weer het prachtige glooiende landschap op, dat in elk seizoen mooie vergezichten oplevert.
Aardig zijn vooral in het voorjaar de bloeiende oude meidoornhagen, Meidoorn werden voordat het prikkeldraad werd uitgevonden als afscheiding van perscelen gebruikt.
Route:
Volg de asfaltweg omhoog het bos in.
Loop door tot het kerkhof met monument voorbij de bocht.
Begraafplaats Mill Hill
Deze stille, bijna devote begraafplaats hoort bij het missiehuis van de Paters van Mill Hill. Na een leven in de wereld vaak op verschillende continenten, komen de paters terug in Mill Hill. Tenslotte vinden zij hier hun laatste rustplaats bij hun medebroeders.
Route:
Volg de asfaltweg tot bij het missionarissenhuis, sla hier rechts af naar beneden.
Loop tot halverwege het grasveld.
Missiehuis Mill Hill
Missiehuis van de paters van Mill Hill. Hier genieten de missionarissen na hun levenswerk vaak in de tropen van hun pensioen. Het huis heeft een prachtig uitzicht over de landerijen eromheen.
Route:
Volg de asfaltweg verder naar beneden tot op de T-splitsing, sla hier links af.
Loop door tot je bij de kruising met de grote asfaltweg (Dreyenseweg) komt, sla hier rechts af en loop de brug over tot op het stationsplein.
NS Station Oosterbeek
Startpunt voor wandelingen vanaf station Oosterbeek Hoog.
Hier zijn overstapmogelijkheden voor de trein, buslijn 1 en de trolley naar Arnhem.
