De wandelroute volgt één van de statige, oude Beukenlanen die de toegang vormden tot Landgoed de Vijverberg. De route gaat over het terrein van Landgoed Lichtenbeek. Het Landgoed van Geldersch Landschap bevat verschillende projecten om flora en fauna te verrijken. Landgoed Lichtenbeek is op initiatief van het Geldersch Landschap weer voorzien van heggen tussen de percelen. Een mooi gezicht tijdens de wandeling. Landgoed Lichtenbeek wordt gekenmerkt door bospercelen afgewisseld met landbouwpercelen doorsneden door statige Beukenlanen. Op Landgoed Boschveld zijn veel productiebossen te vinden, zoals het perceel met een mix van Lariksen en Douglas waar de wandelroute doorheen loopt. Op Landgoed Boschveld is op het hoogste punt van de hele omgeving de theekoepel van Landgoed Mariëndaal te vinden. De wandelroute loopt langs dit 180 jaar oude bouwwerk. Het uitzicht is verdwenen, maar de plek heeft nog steeds charme.
Neem vanaf de parkeerplaats het kleine paadje dat door een klaphekje, in Oostelijke richting een open vlakte over gaat.
Loop tot ongeveer halverwege de open vlakte.
Begrazing met schapen
De schaapskudde uit de Schaapskooi op de Westerheide houdt ook de heide en de graslanden hier op landgoed Warnsborn kort. Zo af en toe kun je de kudde hier op het grasland of verderop op de heide tegenkomen. Aan de plukjes wol aan de lagere takken kun je zien of ze er recent geweest zijn. De vele vogeltjes uit de nestkasten zin in het voorjaar blij met de vele plukjes wol als nestmateriaal.
Route:
Steek de open vlakte over en loop een klein stukje door totdat er links van het pad een grafheuvel is.
Meelworstenberg
Overal hier aan de zuidelijke Veluwe rand vind je grafheuvels. Zo ook deze hier op de rand van de heide deze grafheuvel, Meelworstenberg, de hoogste grafheuvel van de hele Veluwe.
De Meelworstenberg dankt haar naam aan de archeologische medewerkers uit het begin van de 20e eeuw. Zij aten tijdens hun lunchpauze brood met worst, die bestrooid was met meel.
Volgens mijn informatie is meelworst een hartige beleg van zogenaamd aangelengd vlees: veel roggenmeel, boekweit, uitgebakken spekblokjes en wat kruiden, gekookt en vaak als armeluis broodbeleg gebruikt.
Met dank aan de site: www.arneym.nl/
Route:
Loop verder over het paadje tot je op een splitsing bij een houten hek staat.
Schapenraster
Zo kunnen de schapen van de Westerheide ook af en toe grazen op de heide van Warnsborn. De schapen zorgen ervoor dat hier geen berken- en dennenboompjes groeien gekiemd uit de vele zaden, die in de bodem aanwezig zijn. De schapen knabbelen aan de kleine boompjes en zo blijft het heideveld een open veld. Anders verandert zo'n heideveld in enkele jaren tijd in een dicht berken- dennenbos.
Route:
Neem het pad dat achter het houten hek het bos ingaat.
Loop door tot op de eerste kruising in het bos.
Bossen Landgoed Vijverberg
De lanen en open ruimten op een landgoed werden ingericht door de eigenaar. Vaak zijn er afwisselend bospercelen voor de houtproductie en akkers en weiland voor het agrarisch bedrijf. Het werk op het land en in de bossen werd door boerenfamilies vanuit meerdere kleine boerenbedrijven op het landgoed gedaan. Deze boerderijen zijn nog steeds als huisplaats op het landgoed aanwezig.
Route:
Neem vanaf de kruising het pad in westelijke richting. (Dit is het pad met een grote bult in het bos aan je linker hand.)
Loop langs de vijver tot je rechts een wit huis ziet staan.
Boerderij Boslust
Op een landgoed staan vrijwel altijd enige boerenbedrijven. De landbouwers, die de boerderij bewoonden en het land bewerkten zorgden voor het inkomen van de landeigenaar. Op deze manier had de eigenaar inkomsten van zijn landerijen. Daarnaast verkocht hij hout uit zijn productiebossen.
Eigenlijk beheert Geldersch Landschap en Geldersche Kastelen op dezelfde wijze haar landgoederen. Vaak wordt daar tegenwoordig ook horeca, zoals bijvoorbeeld hier een theeschenkerij, aan toegevoegd.
Route:
Neem de Eikenlaan in zuidelijke richting. (Dit is de laan met de vijver er links naast.)
Loop door tot halverwege de vijver.
't Eiland
Van hieruit heb je het zicht op 't Eiland.
Er staan veel groot en hoog opgaande coniferen op.
Volgens de kaart zou hier het Huis van het Landgoed De Vijverberg gestaan kunnen hebben??
Kijk een op de kaart naar het patroon van de paden van de voormalige tuin, met twee zichtassen.
Heeft iemand aanvullende informatie over de geschiedenis van deze plek?
Route:
Vervolg je weg over de Eikenlaan.
Loop door tot er een pad naar links afbuigt.
Eikenlaan
Een eikenlaan van Amerikaanse eiken (Quercus rubra) is in het late voorjaar (mei) mooi fris groen. In de herfst als de bladeren diep rood en warm bruin verkleuren (november), vormt deze laan een kleurige omzoming van het weiland.
Route:
Vervolg je weg over de eikenlaan.
Steek de provinciale weg over en volg de beukenlaan aan de andere kant van de weg.
Loop door tot je op een kruispunt komt.
Beukenlanen richting de Vijverberg
Monumentale Beukenlanen leiden allemaal richting de Vijverberg. In de zomer is het hier heerlijk koel wandelen. In de herfst zie je veel vogels de beukennootjes eten, die hier massaal op de grond liggen. Vinken scharrelen in grote groepen hier rond.
Route:
Neem het pad in oostelijke richting, haaks op de beukenlaan heuvel op.
Het pad maakt een bocht naar rechts en dan een flauwe bocht naar links, bij een driehoekje van paden, loop hier rechtdoor.
Loop door tot je bij een splitsing met een pad naar rechts en het einde van een beukenlaan komt.
Douglasbos
Bos van Douglassparren. De snel groeiende boom werd vroeger gezien als uitkomst voor de productie van hout voor diverse bestemmingen.
Ook nu nog is het een gewaardeerde houtsoort voor meubels.
Route:
Volg de laan met beuken in oostelijke richting tot de asfaltweg zich splitst.
Ommuurde tuin
Ommuurde tuin van Landgoed Lichtenbeek. Binnen de muur heb je een gunstig microklimaat om vorstgevoelige fruitsoorten te kweken. Hier zijn hoogstamfruitbomen in de tuin aanwezig. Historisch gezien werd dit gecombineerd met een moestuin tegen de Zuidmuur. Het hoofdhuis van Landgoed Lichtenbeek, ligt iets verder op. Het is eigendom van het Geldersch Landschap en in gebruik als natuurinformatie centrum.
Route:
Loop langs de bosrand in zuidelijke richting tot je een kikkerpoel aan je linker hand ziet.
Kikkerpoel
Op Landgoed Lichtenbeek zijn twee van deze kikkerpoelen aangelegd. In de poelen zitten behalve Kikkers ook PaddenSalamanders. Al deze reptielen verrijken de biodiversiteit. Ook zorgen de Kikkers en Padden voor een leuk geluid op zomeravonden. Deze vochtige plekken lokken ook Reigers en Ooievaars omdat er volop te eten is, zo wordt de biodiversiteit nog verder uitgebreid.
Route:
Loop door tot vlak voor de tweede kikkerpoel.
Wildakker
Het gewas op deze wildakker wordt aan het eind van de zomer niet geoogst, maar blijft staan. Zo kan het restant ook in de winter als voedsel dienen voor het wild. Van de maiskolven die op de grond vallen leven muizen. Die op hun beurt weer dienen als voedsel voor bijzondere roofvogels zoals de Buizerd en de Valk.
De Stichting Biotoop zorgt voor het noodzakelijke overleg, het onderhoud en de inventarisatie.
Route:
Loop door tot op een viersprong van wegen.
Herplanting hagen
Om het vee en het wild van de akkers te houden gebruikte men vroeger geen prikkeldraad. In plaats daarvan pootte men stekelige struiken als Meidoorn en Sleedoorn. Hier op landgoed Lichtenberg zijn een aantal van deze heggen hersteld. Er komen allerlei insecten en vogels in voor. Door de stekels van de heg genieten ze bescherming tegen hun vijanden, die deze vogels een lekker hapje vinden.
Route:
Neem vanaf de kruising het pad met de landbouwgrond links en de bosrand aan je rechter hand.
Volg de bocht naar links en loop nog een klein stukje door tot voor de Beukenlaan, waar een pad naar rechts afslaat.
Herplanting Beukenlanen
De streek rondom Arnhem is beroemd vanwege zijn vele landgoederen met Beukenlanen. Een aantal jaren terug is hier op Landgoed Lichtenbeek zo'n Beukenlaan herplant om de oude sfeer van zulke monumentale toegangswegen tot de stad Arnhem te behouden.
Zo kunnen onze kleinkinderen deze bijzondere sfeer van de Veluwezoom ook nog genieten.
Route:
Neem het pad door de vernieuwde beukenlaan.
Loop door tot de asfaltweg (Van Limburg Stirumweg).
Beukenlanen
De Van Limburg Stirumlaan kruist hier een oude beukenlaan van het Landgoed Boschveld. Op deze plek is de beukenlaan nog intact met de oude hoog opgaande bomen. Een eind verderop zijn er nieuwe jonge bomen tussen gepland, zodat ook komende generaties wandelaars en toeristen van deze monumentale lanen kunnen genieten.
Route:
Neem het bospad dat tegenover de beukenlaan omhoog het bos inloopt.
Loop door tot je bovenaan de heuvel op de tweede kruising staat. (Deze kruising blijkt een veelsprong te zijn.)
Douglas en lariks bos
Als je voortdurend met je neus over de grond loopt, zie je vast wel de verschillen in de kegels op de grond: de vruchten van naaldbomen.
Hier op Landgoed Boschveld is een gemengd bos van de twee soorten: Douglas en Lariks. De Douglas kegels zijn langwerpig en hebben gespleten tongetjes in de kegel. Bij de Lariks, die zijn naalden laat vallen in de herfst, zie op de takken groepen kleine kegeltjes. Afhankelijk van de plaats op de tak, verschillen de kegeltjes in grootte. Hoe meer voedsel ze krijgen, hoe groter ze zijn.
Route:
Volg het bospad in oostelijke richting tot je bij een huisje in het bos komt. (Dit is het pad dat met een bocht om een aantal Sparretjes heenloopt.)
Klein huis in het bos
In het bos van Landgoed Boschveld staat verscholen achter de hoge rododendrons dit huisje. Het is gebouwd als de theekoepel van Huize Mariëndaal en als zodanig altijd bewaard gebleven. Je kunt het huren als vakantiehuis voor 2-3 personen bij de Stichting Erfgoed. Voor een paar dagen kan je je in de rol van grootgrondbezitter verplaatsen en genieten van je landgoed en van dat van de buren.
Route:
Volg het half verharde pad met een knik naar links.
Loop door tot op de kruising van paden.
Landgoed Lichtenbeek
De grens tussen Landgoed Boschveld en Landgoed Lichtenbeek is niet herkenbaar aan een ander beheer. De beide landgoederen hebben min of meer hetzelfde karakter.
Route:
Loop vanaf de kruising in westelijke richting het bos in.
Volg het pad met de bocht mee naar rechts.
Loop door tot je dennenbomen en coniferen aan je linker hand ziet. (In de zomer is dit punt lastig te vinden en is het echt zoeken. Er staat een kleine conifeer net naast het pad.)
Coniferen in het bos
Zo hier en daar vind je tuinconiferen in het bos. Hulst, ook een in de winter groenblijvende struik, hoort tot de natuurlijke ondergroei op deze grofzandige gronden. De coniferen zijn er zeker door de mens gebracht. Ze horen niet bij onze bossen. Als ze in het bos voorkomen, zijn ze er door de mens gebracht als tuinoverschot of het zijn de restanten van een tuin bij een huis. Deze exemplaren zijn nu omgevallen en liggen op de grond. Wij vroegen ons af: Heeft hier vroeger een huis met tuin gestaan?
Route:
Vervolg je weg op het pad tot je aan je rechter hand een boerderijtje aan de rand van het bos ziet staan.
Luiken met logo Geldersch Landschap
Gebouwen die vroeger tot een landgoed behoorden, zijn in deze regio nu in beheer bij het Geldersch Landschap. Omdat het vroeger ook gebruikelijk was dat de boerderijen en huizen, die bij een landgoed hoorden te markeren met een teken en keur, vaak op de luiken, heeft Geldersch Landschap deze traditie voortgezet. Het logo van het Geldersch Landschap is een gele ruit met een rode mispelbloem erop. Je zult ze onderweg in Gelderland vaker zien.
Route:
Volg het pad als het een knik naar links maakt en loop door tot je bij de witte zuilen bent.
Toegangszuilen Landgoed Mariëndaal
De Gemeente Arnhem lijkt een ander beleid te hebben dan de Gemeente Renkum wat betreft de landgoederen in haar gemeente De landgoederen op Arnhems grondgebied worden bij de toegangswegen gemarkeerd met toegangszuilen, waarop de naam van het vroegere landgoed staat. Deze witte zuilen markeren de toegang tot Landgoed Mariëndaal. Ook andere toegangswegen tot dit landgoed hebben dezelfde zuilen. Zo weet je als wandelaar dat je een oud landgoed betreedt.
Route:
Neem de asfaltweg (van Limburg Stirumweg) in zuidelijke richting. Dit is richting het hek van Geldersch Landschap.
Sla bij de beukenlaan rechts af.
Loop door tot op het kruispunt bij de stallen.
Boeren bedrijf
Het wonen op een landhuis is erg duur. Er moest daarom wel geld verdient worden. Daarom zijn er op veel landgoederen boerderijen, die voor de benodigde omzet zorgden.
Ook voor het dagelijks voedsel (graan, melk eieren, vlees, groenten en fruit), van deze kleine woongemeenschappen zorgde het boerenbedrijf.
Daarnaast bracht de bosbouw, met de jaarlijkse houtproductie ook geld op.
Ook nu nog gebruiken de huidige eigenaren zoals Geldersch Landschap deze inkomsten van het land nog steeds voor het in stand houden van het landgoed als een gezond bedrijf.
Route:
Sla rechts af en loop een klein stukje door tot aan het plein aan je rechter hand.
Werkschuur Geldersch Landschap
Om de bossen veilig te houden voor wandelaars en om de hout opbrengsten te oogsten (toekomst bomen licht te geven), is veel werk in het bos nodig. Dat werk wordt georganiseerd vanuit dit soort werkschuren door het Geldersch Landschap.
Route:
Loop door tot op de T-splitsing voor het landhuis.
Koetshuis Landgoed Lichtenbeek
Het grote gebouw op de hoek van het pad is het voormalige koetshuis van landgoed Lichtenbeek. Het gebouw heeft aan de voorkant een symmetrisch aanzicht met de nodige versieringen aan de dakrand. Het Gelders Landschap heeft enige tijd een bezoekerscentrum in het koetshuis gehad. Het hoofdhuis van landgoed Lichtenbeek stond een eindje verderop en brandde tijdens de Tweede Wereldoorlog af. Het werd niet weer herbouwd.
Route:
Sla links af en loop ongeveer 10 meter tot bij de pomp.
Pomp
In de tuin van de statige boerderij staat nog een pomp. Door de slinger op en neer te bewegen, kon er met een zuiger water uit de pomp put naar boven worden gepompt met de hand. Zodra je ophoudt met pompen houdt ook de waterstroom op. Handenwassen is zo een heel ingewikkeld probleem.
Het hebben van een goede watervoorziening was ook vroeger al belangrijk. De plaats van de pomp op het voorerf, tussen alle gebouwen in, maar voor iedereen, van hoog tot laag bereikbaar, onderstreept dit belang.
Route:
Loop door tot je op een driehoekje van asfaltwegen staat.
Hoeve Landgoed Lichtenbeek
Direct naast dat wat het Koetshuis van Landgoed Lichtenbeek was, ligt deze boerderij.
Geldersch Landschap heeft er haar onderkomen.
Weet iemand meer over de geschiedenis van deze groep van gebouwen?
Hier op de foto zie je in de voortuin de rode Keizerskroon (Fritillaria imperialis) staan.
Het is een bolgewas, dat elk jaar opnieuw bloeit.
Route:
Neem vanaf het driehoekje van asfaltwegen het pad dat in noordelijke richting loopt. (Dit is richting de provinciale weg.)
Loop door tot je bij het fietspad van de provinciale weg staat.
Toegangszuilen Landgoed Lichtenbeek
Van Landhuis Lichtenbeek zijn alleen de bijgebouwen overgebleven. Het hoofdhuis brandde in de oorlog af. Ook deze twee prachtige toegangsvazen met een Barokke vormgeving zijn blijven staan. Ze stonden langs de oprijlaan naar het landhuis dat in een rechte lijn achter deze vazen stond.
Het zijn gemeentelijke monumenten van Arnhem.
Route:
Steek de provinciale weg over.
Loop een klein stukje naar links tot het klaphekje.
Loop door het klaphekje het bos in en loop rechtdoor tot je op het kruispunt voor de beek bent.
In de tuin van Landgoed Vijverberg
Hier sta tussen de vele stromen en stroompjes, die samen het complex van vijvers en watervallen vormen. Ze zijn aangelegd als ornamenten in de tuinen bij Landgoed Vijverberg. Het aardige van deze landgoederen is dat ze altijd opengesteld zijn voor het publiek uit Arnhem en Renkum. Ook vele toeristen weten deze half verwilderde parken te vinden.
Route:
Neem vanaf het bruggetje het pad in westelijke richting. (Dit is het pad met de vijver aan je linker hand.)
Loop door tot je rechts een bruggetje tussen de twee vijvers ziet.
Romantisch bruggetje
Omdat hier zoals je op de kaart kunt zien een uitgebreid park is aangelegd van beekjes en vijvers, heb je af en toe een bruggetje nodig op de dalen over te steken.
Vaak werden de leuningen van die bruggetjes in de romantische periode gemaakt van kromme boomstammen. Hier zie je een moderne Arbo verantwoorde uitvoering.
Jammer dat de op- en afritten niet (meer) rolstoel / kinderwagen toegankelijk zijn.
Route:
Sla rechts af en loop over het bruggetje naar de andere kant van de vijver.
Sla aan de overkant links af en loop langs de vijver tot in de hoek waar een bankje staat.
Uitzicht over de Vijver
Dit bankje met uitzicht over een van de Vijver van Landgoed de Vijverberg nodigt uit tot even stil zijn en het park rustig in je op te nemen.
Meer dan 100 jaar geleden zaten hier de landeigenaar met zijn gasten te converseren. Ondertussen genoten ook zij van de schoonheid van de creatie van de landschapsarchitect. De rust werd toen nog niet verstoord door het gemotoriseerde verkeer over de Amsterdamseweg.
Route:
Sla bij het bankje rechts af een pad het bos in.
Loop door tot de beek aan je rechter hand via een goot naar beneden loopt een klein vijvertje in.
Waterwerk
Water dat een hoogteverschil overbrugt, slijpt in de loop van de tijd een stroombed uit. Omdat dit vijvercomplex bestaat uit kunstmatige dammen en sluizen, die kunstig in de tuin verscholen liggen, zijn er ook meer stabiele kunstwerken nodig, die deze erosie door water voorkomen. Volgens mij is dit de functie van dit bijzonder waterwerk.
Mocht jouw informatie anders zijn, dan hoor ik dat graag
Route:
Vervolg je route op het pad en loop door tot je bij een vijver komt.
Zichtas op 't Eiland
Bij de tuinaanleg van Landgoed de Vijverberg zijn evenals vele andere landgoederen, zichtassen gemaakt. Op de foto zie je een van de beide zichtassen in de vorm van rechte lanen, die in vroeger tijden de wandelaar/gast een blik op het grote huis aan de verre einder gunde.
Route:
Sla rechts af de dam achter de vijver over.
Sla links af het pad aan de rechterkant naast de beek in.
Loop ongeveer 10 meter door totdat je de waterval goed ziet.
Waterval
De beek met zijn vele vijvers heeft zo af en toe nogal wat meters hoogte te overbruggen. Om erosie door het stromende water te voorkomen zijn er allerlei bouwwerken in de beek zijn gemaakt met natuursteen.
Hier is het een klaterende waterval.
let een op de bijzondere mossen, die zich hier op die altijd natte stenen hebben gevestigd.
Route:
Loop verder langs de beek totdat je bij de volgende vijver een pad kruist.
Vijvers Landgoed De Vijverberg
Landgoed De Vijverberg kent vele vijvers. De landschapsarchitect heeft zich hier ondanks de geringe hoogteverschillen en een bodem van grofzandige Sandr kunnen uitleven in waterpartijen. Met stuwen en kleine watervallen met soms maar een meter hoogteverschil maakte hij er een spannend geheel van. Als meer dan 100 jaar kunnen bezoekers ervan genieten. De landgoederen aan de Veluwezoom zijn altijd vrij toegankelijk geweest voor publiek.
Merk op hoe weinig water er nodig is om het waterpeil in de vijvers op peil te houden.
Route:
Neem vanaf de kruising het pad in noordwestelijke richting. (Dit is het paadje dat rechts naast de beek loopt.)
Loop door tot bij de tweede vijver een paadje van rechts over een aantal bruggetjes komt.
Stroomrichting waterloop
De stroomrichting van de waterloop van de vijver op Landgoed De Vijverberg is noord. Dat is merkwaardig, want je zou verwachten dat het water naar het zuiden stroomt, naar het laagste punt, de Rijn bij Arnhem. Het water stroomt noord omdat hier op deze plek met het smeltwater van de gletsjertong uit het IJsel bekken tijdens de ijstijden nu 10.000 jaar geleden veel waterdoorlatende zandafzettingen als een grote puinwaaier zijn neergelegd. Het laagste punt van die puinkegel ligt bij Renkum. Het water zakt nu bij 't Eiland de bodem in, en stroomt ondergronds richting het Papendal, waarna het stroomafwaarts bij Wolfheze in de Heelsumsebeek terecht komt. Uiteindelijk komt dit water hier dus via een omweg toch in de Rijn.
Route:
Neem het paadje over het bruggetje, langs de rand van het weiland.
Loop door tot je het derde bruggetje bent gepasseerd en je op een kruispunt staat.
Aanleg in Engelse landschapsstijl
Als je om je heen kijkt zie je dat zowel de vijver als de lanen een natuurlijke vorm hebben. Toch zijn ze allemaal aangelegd. De landschapsarchitect volgde het principe van de Engelse Landschapsstijl en probeerde de natuur te romantiseren in het ontwerp. Naast natuurlijke vormen is er gebruik gemaakt van andere natuurfenomenen zoals de weerspiegeling van de bomen in de vijver.
Op de kruising vlak naast het bruggetje staat ook een lindeboom. Linden werden vaak aangeplant ter gelegenheid van bijzondere gebeurtenissen.
Route:
Loop vanaf het kruispunt bij de vijver in oostelijke richting het bos in.
Loop door tot je op een T-splitsing aan het einde van de heidestrook (links) komt.
Landgoed Vijverberg Heide
Vanaf dit punt zie je dat er op een landgoed nu nog steeds een verschillend gebruik van de open ruimte is. Over het hek zie je een strook heide die waarschijnlijk al jaren als zodanig in gebruik is. Alleen doordat er regelmatig schapen grazen of dat er mensenhanden aan te pas komen om de opslag te verwijderen, kan deze open strook gehandhaafd blijven.
Route:
Neem vanaf de T-splitsing het pad in zuidoostelijke richting.
Loop door tot de volgende kruising.
Knooppunt Huize Zevenster
Knooppunten in dit deel van het Landgoed Warnsborn bestaan uit kruisingen van rechte majestueuze Beukenlanen, afwisselend met bochtige Eikenlanen, die bij de aanleg van het park en de directe omgeving van het huis op het landgoed de hoofdstructuur vormden. Ze werden gebruikt voor het bereiken van de akkers en de weilanden, maar ook voor de jacht, of voor een pleziertochtje met gasten.
Route:
Neem vanaf de kruising het pad in oostelijke richting. (Dit is richting het open weiland.)
Loop door tot je aan je linker hand een boerderij ziet staan.
Boerderij Landgoed Warnsborn
In de weilanden liggen twee boerderijen die vroeger tot Landgoed Warnsborn behoorden. De pachter van de boerderij moest pacht afdragen aan de heer van het landgoed. Zo kwam deze de winter door.
Boerderij heet Zevenster. Geeft het gotische venster boven de ingang aan dat deze boerderij bij een Landgoed Warnsborn hoort?
Route:
Loop door tot bij de volgende boerderij.
Boerderij Rust en Vreugde
Ook Rust en Vreugde een van de boerderijen op het Landgoed Warnsborn. Gezien de bouw van het huis, lijkt Rust en Vreugde door zijn bouw met een dwars voorhuis een boerderij van aanzien.
Het meer gebruikelijke type boerderij met wolfsdak komt vaker voor.
Weet iemand meer over de geschiedenis van deze huisplaats?
Route:
Vervolg je route over het pad.
Aan het eind van het weiland op de zes sprong het pad nemen dat schuin naar links het bos ingaat.
Loop door tot je bij Groot Warnsborn bent.
Groot Warnsborn
Op Landgoed Warnsborn staat huis Groot Warnsborn. Nu is het landhuis in gebruik als hotel. Groot Warnsborn wordt omgeven door zorgvuldig aangelegde tuinen in Engelse Landschapsstijl. Een Orangerie met terrastuinen is hersteld. Een oranjerie of orangerie (van het Franse oranger: sinaasappelboom) is een gebouw waar men 's winters de kuipplanten met citrusvruchtbomen bewaart, die 's zomers buiten staan.
Het huis bezit zowel aan de voor- als aan de achterkant een zichtas.
Door binnen iets te gebruiken, kun je ook vanuit de voormalige kamers evenals de vroegere bewoners genieten van deze bijzondere vergezichten.
Route:
Neem vanaf Groot Warnsborn het pad in noordwestelijke richting. (Dit is met de weide links.)
Loop door tot het pad door het grasland loopt en er rechts van het pad een vijver is.
Maanvijver
Een vijver in de vorm van een dunne maansikkel komt vaker voor in de grote waterpartijen op landgoederen. Dat heeft een esthetische reden: Door de kromming kun je de hele vijver niet van voren tot achteren overzien. Dit creëert een gevoel van ruimte, weidsheid en uitgestrektheid. Het maakt het landgoed als het ware groter en spannender (wat is er om de hoek?) dan dat het landgoed eigenlijk is. Of de maanvijver in dit geval ook een symbolische betekenis heeft, is onbekend.
Route:
Loop verder langs de rand van de vijver.
Sla rechts af en loop door tot bij het stuwtje (rechts van het pad).
Romantische Stuw
Om vijvers te creëren in het beekdal, zijn er stuwen nodig om het water tijdelijk tegen te houden. De tuinaanleg van landgoed Warnsborn is waarschijnlijk uit de Romantiek 1820-1880 of uit de Jugendstil 1895-1914.
In de Romantiek was de industriële revolutie in volle gang. Mensen verlangden soms wat somber terug naar alles wat natuurlijk, onaangetast en puur was. Vandaar dat tuinarchitecten toen gebruik maakten van rotsformaties van natuursteen (pure rots.
De bomengroep van het ontwerp, ook hier nog aanwezig in het landschap, poseren met hun natuurlijke schoonheid, als op een schilderij. Het verlangen naar oude tijden is terug te vinden in de treurbeuk (de beuk met hangende takken)bij de stuw.
Route:
Loop met de bocht in het pad mee tot je de vijver aan je rechter hand goed kunt overzien.
Middelste Vijver Warnsborn
Middelste Vijver Warnsborn maakt deel uit van het romantisch tuinontwerp. Zoals je op de foto kunt zien (en in het echt ook bij windstil weer) weerspiegelt de bosrand in het water. De bomen zijn vrijstaand neergezet, ze groeien als het ware als standbeelden uit een groen tapijt. Als standbeelden is hun pure vorm te bewonderen. Dit omdat men in de Romantiek 1820-1880 een hang had naar alles wat puur natuurlijk was.
Route:
Loop verder over het pad langs het water tot je op een veelsprong bij een bruggetje met twee gemetselde zijkanten komt.
Bruggetje bij de vijver
Om de waterloop over te steken is dit bruggetje geconstrueerd. Er is duidelijk geprobeerd om er iets moois van te maken als onderdeel van de parkaanleg. Het is opgetrokken van gepleisterd baksteenwerk met versieringen in de vorm van kleine torentjes aan de zijkanten.
Route:
Neem het pad dat in Noordelijke richting links langs de vijver loopt.
Loop door tot het pad een bocht naar rechts maakt.
Onderste vijver
Onderste en laatste vijver van de waterpartijen op Landgoed Warnsborn. De vijver is aangelegd en is bedoeld ter verfraaiing van het landschap. Zo kun je bij windstil weer genieten van de weerspiegeling van de bomen en de wolken in het water in deze grote vijver. Na de vijver loopt de beek niet (meer) verder. Waarschijnlijk heeft dit te maken met waterwinning van zoetwater voor Arnhem uit dit gebied.
Route:
Loop tot op de kruising met de zichtas, sla hier links af.
Loop door tot op de tweede kruising van paden.
Zichtas Huis Groot Warnsborn
Naar beide zijden is hier duidelijk te zien dat je op de zichtas van Huis Groot Warnsborn staat. Een rechte open strook gunde de bezoeker op zijn kronkelpad telkens een blik op het huis en de fraai aangelegde tuin. De weg naar het huis toe kruiste meerdere keren de zichtas, ook nu nog.
Route:
Vervolg je route over de zichtas tot je bij het theekoepeltje op het einde van de zichtas bent.
Theekoepel op einde zichtas
Op het einde van de zichtas van huize Groot Warnsborn is enige tijd geleden deze theekoepel/schuilhut neergezet. Tegelijkertijd is de zichtas verlengt door een stook jonge aanplant te kappen tot aan de theekoepel. Onduidelijk is of het een vervanging van een historisch exemplaar op deze plek is. Vanuit de theekoepel heb je in elk geval een prachtig uitzicht over de zichtas op huize Groot Warnsborn en de omgeving.
Route:
Loop vanaf het theekoepeltje richting de zandweg met fietspad ernaast.
Sla op de zandweg links af en loop een eindje door langs het beukenlaantje.
Herplanting Beukenlanen
Bij een landgoed zoals landgoed Warnsborn horen uitgestrekte beukenlanen. Ze geven het landgoed een statig aanzien en verdelen het landgoed in verschillende percelen. Voor de wandelaar zorgen ze in de zomer voor koelte. Maar ook lanen worden ouder en raken in verval. Eerst vallen er gaten in, daarna neemt de kwaliteit van de overige bomen af en moet de laan in zijn geheel vervangen worden. Enige jaren terug is hier zo'n historische beukenlaan herplant.
Route:
Loop door tot je aan het einde van het verjongde beukenlaantje bij een kruising met een bijzondere ANWB paddenstoel uitkomt.
Klassieke ANWB paddenstoel
Naast klassieke wegwijzers staat er in de bossen van Schaarsbergen ook de bijna klassieke ANWB paddenstoel om fietsers de weg te wijzen. Dit is een ANWB Paddenstoel van het type "Boost", dat na de oorlog werd geïntroduceerd. Later werd toch weer teruggegrepen op het oorspronkelijke ontwerp van Johan Hendrik Willem Leliman met de schuine zijden.
In een tijd zonder GPS en Tom-tom was dit de manier om mensen de weg te wijzen. Je had een papieren kaart bij je en met behulp van een kompas en/of met de zonnestand op de dag, bepaalde je, waar je was. Je volgt, de richting die op de paddenstoel aangegeven staat, naar de plaats waar je naar toe wilde.
Route:
Sla rechts af en loop door tot je links een klaphek ziet met een paadje de heide over.
Schapenraster
De heide wordt af en toe begraasd door schapen. Kleine boompjes en gras wordt hierdoor opgegeten. Vandaar dat er een schapenraster om de heide is opgetrokken. Vanaf dit hooggelegen punt heb je een overzicht over het dal met de heide.
Ook staat hier een paaltje van het fietsrouteknooppunten netwerk.
Route:
Ga door het klaphek en loop een klein stukje door tot je rechts van het pad (en ook links van het pad) een jeneverbes ziet staan.
Jeneverbessen op de Heide
Op he heide van de Kleine Kweek staan enkele jeneverbessen omgeven door een hekje van prikkeldraad. Vroeger stonden er meer jeneverbessen op de heide. Nu zijn ze zeldzaam omdat ze door de verandering van het klimaat en de toegenomen luchtverontreiniging minder kiemen. Vandaar dat de terreineigenaar zo zuinig op deze oude bomen.
Route:
Loop een stukje verder tot je twee krentenboompjes op de heide ziet staan.
Krentenboompjes op de Heide
Let eens op de grote struiken op de heide, het zijn vrij oude krentenboompjes. Deze struiken bloeien in het voorjaar prachtig wit met vele honing dragende bloemen.
In de herfst kleuren de bladeren afhankelijk van de nachttemperatuur diep rood dan wel geel.
Route:
Loop een stukje verder tot je links van het pad een vennetje in de heide ziet liggen.
Vennetje Kleine Kweek
In het dal van heide van de Kleine Kweek is water te vinden. Het is een vennetje, waarvan de bodem geen water doorlaat. Vroeger diende zo'n natte plek om de schapen te drinken te geven. In het late voorjaar werd zo'n ven als wasplaats voor de schapen gebruikt voordat zij geschoren werden. Men had dan schone wol om verder te verwerken.
Route:
Loop een stukje verder tot je links en rechts van het pad een geplagde strook heide ziet liggen.
Geplagde Heide Kleine Kweek
Het heideveld nabij boerderij Kleine Kweek op Landgoed Warnsborn is recent geplagd. Heideplaggen dienden vroeger als strooisellaag in de stallen. Om de paar dagen werd de stal voorzien van nieuwe heideplaggen, zodat het vee droog stond en mest en urine werden opgevangen. Door het voortdurende plaggen, vooral dicht bij de stal, ontstond er een verschraald cultuurlandschap, waarin de heide goed groeide. Tegenwoordig vergrast de heide snel, door de stikstof in de lucht, die bij regen de heide telkens weer bemest. Door deze verrijking van de bodem krijgen grassen een kans. Op die manier vergrassen de heidevelden. Af en toe moet de heide dus geplagd worden, wil je heide houden. Zoals je hier aan de kale stroken op de heide kan zien, past men deze methode hier ook toe. Na een jaar of twee, groeit er dan weer heide uit zaad dat in de bodem aanwezig is (zaadbank).
Route:
Volg het paadje tot de andere kant van de heide en ga door het klaphekje.
Sla links af en loop door tot je rechts van het pad een boerderijtje ziet staan.
Kleine Kweek
Kleine Kweek is de naam van een boerderij op Landgoed Warnsborn. Verderop is een tweede boerderij met de naam "Grote Kweek". De naam staat op de gevel geschreven.
Bij de boerderij ligt een heideveld bij dat dezelfde naam draagt.
Route:
Loop verder over het zandpad met fietspad erlangs tot je op een asfaltweg met wegwijzer komt.
Wegwijzer Harderwijkerweg
Op dit knooppunt van wandelroutes staat nog steeds deze klassieke wegwijzer van de ANWB. Het aardige van de Gemeente Arnhem is dat deze oude wegwijzers langs de middeleeuwse Harderwijkerweg in ere worden gehouden. Zo weet de voorbijganger ook dat hij op een zeer oude Hanzeweg loopt.
Route:
Neem de Harderwijkerweg in Zuidelijke richting.
Loop door tot er links een pad vanaf de Heide komt.
Harderwijker weg
De Harderwijkerweg kent een lange geschiedenis. Al op een kaart van Christiaen sGrooten om ongeveer 1580 wordt de weg al genoemd; een weg die van Arnhem over Warnsborn via Oud Reemst naar Otterlo loopt. Deze oude Hanzeweg liep vroeger dus over de schaapsdrift (de smalle strook heide achter het hek) om daarna het traject over de huidige Harderwijkerweg te volgen richting de Koningsweg.
Route:
Neem de asfaltweg (Harderwijkerweg) in Zuidelijke richting. (Dit is met de heide links van de weg.)
Loop een klein eindje door tot er van rechts een klein paadje uit het bos komt.
Westerheide Harderwijkerweg
De ingang tot het bosgebied Westerheide aan de Harderwijkerweg. De Westerheide is een woest bosgebied, met veel ondergroei. Het begint al een beetje op een oerbos te lijken. Een wandeling waard dus.
Route:
Loop verder over het pad tot je op een splitsing bij twee Krentenboompjes komt.
Twee krenteboompjes
Ook struiken kunnen oud worden. Deze twee krenteboompjes zijn wel meer dan 30 jaar oud. In het voorjaar bloeien ze met witte bloemtrossen, die prachtig afsteken tegen het jonge lichtbruine blad.
In de herfst kleurt het blad diep rood, vooral als er een korte periode van nachtvorst is.
Route:
Neem vanaf de Krentenboompjes het pad in noordwestelijke richting.
Loop door tot iets voorbij het punt waar je een gesloten pad kruist.
Berken opslag
Als er een open plek in het bos valt, zoals hier op de Westerheide gebeurd is, groeit deze vaak snel weer dicht met nieuwe bomen. Als eerste zijn de Berken erbij. Ze hebben lichte zaadjes die gemakkelijk door de wind verspreid worden.
Deze zaden kiemen in het licht. Daarom ontstaat er zo snel een bosje met berkenopslag.
Route:
Loop verder tot het pad door een lariksbos loopt.
Lariksbos
Lariksen zijn naaldbomen die hun naalden tijdens de winter verliezen. In de herfst kleuren de bomen prachtig geel. In het vroege voorjaar komen de naalden met fris groene bosjes tegelijk uit de knopjes. De lariks heeft ook kleine kegeltjes. Deze blijven meerdere jaren aan de takken zitten.
Route:
Loop een eindje door tot een naaldbomen productiebos aan je linker hand.
Productiebos
Productiebos van sparren. Het hele bosperceel bestaat uit slechts één soort bomen bij de aanleg in rijtjes gepoot. De bomen staan zo dicht op elkaar, zodat ze zo hard mogelijk omhoog groeien naar het licht toe. Dit in contrast met de rest van de bossen van de Westerheide waar het bos er meer uitziet als een gemengd bos met een rijke ondergroei van kruiden en heesters. Allerlei soorten loofbomen, maar ook naaldbomen groeien hier op natuurlijke wijze door elkaar.
Route:
Loop een heel eind verder tot je uitkomt op een T-splitsing van paden.
Jong bos
Dat de Westerheide veel relatief jong bos heeft, kun je op dit knooppunt zien. De bomen zijn nog niet zo oud. Het bos is hier dus nog in ontwikkeling, net als de ondergroei op de rest van dit terrein; De ontwikkeling van een natuurlijk bos is een proces dat een aantal decaden nodig heeft.
Zou je dit stuk bos aan de natuur overlaten, dan kan hier een natuurlijk oerbos op deze zandige gronden ontstaan.
Route:
Neem vanaf de splitsing het pad in zuidwestelijke richting en loop een klein eindje door tot de kikkerpoel aan je linker hand.
Vijvertje Westerheide
In de bosrand ligt dit vijvertje van de Westerheide. Waarschijnlijk is het ooit bedoeld als poel voor de schapen om van te drinken. Tegenwoordig heeft het vijvertje een functie in het vergroten van de soortenrijkdom in dit gebied. Kikkers hebben (warm) water nodig om hun eieren in het voorjaar in te leggen. In het relatief warme stilstaande water groeien de kikkervisjes snel op. Zo krijg je kikkers in het bos en op de Westerheide. Deze kikkers zijn op hun beurt weer voedsel voor reigers, ooievaars, vossen en andere rovers.
Route:
Loop verder langs de rand van de Westerheide
tot het pad een bocht naar links maakt.
Schapenhaar aan de bomen
De in het bos levende schapen verliezen plukjes van hun vacht, de wol. Als je goed kijkt zie je her en der alleen aan de lage takken in het bos plukjes wol hangen.
Zo hebben wilde schapen, de voorgangers van onze tamme schapen, dus hun aanwezigheid dus verraden aan de eerste mensen. Schapen waren nuttige dieren, behalve als bron van vlees, leverden ze jaarlijks wol, waarvan je wollendraden kon spinnen, die je vervolgens tot stoffen weefde. Schapen werden daarom al heel vroeg tot huisdier gemaakt, gedomesticeerd.
Weet jij waarom de wol alleen aan de laagste takken hangt?
Route:
Loop verder tot je op een kruispunt bij een houten hek staat.
Westerheide met hek
Maar een deel van het gebied van de Westerheide wordt begraasd door schapen. Als de schapen door het hele bos mochten lopen dan aten ze overal de frisse blaadjes van de jonge kiemplanten op en zou het hele terrein open blijven. Vandaar dat dit hekwerk is neergezet om het leefgebied van de schapen te beperken.
Ook te zien is een prachtige laan van Amerikaanse eiken; in het voorjaar fris groen, in het najaar na de eerste nachtvorst in prachtige herfstkleuren.
Route:
Neem vanaf het hekwerk het paadje in Zuidelijke richting. (Dit is met het hekwerk aan je linker hand).
Loop door tot je de open vlakte achter het hekwerk goed kunt overzien.
Uitzicht over de Westerheide
De naam Westerheide doet vermoeden dat hier ooit heide was. Op dit moment is er echter geen heide plant meer te bekennen. Het terrein wordt wel open gehouden door begrazing met schapen. Ook is recent een strook grasland geplagd. Wellicht keert op deze manier de heide waaraan de Westerheide zijn naam dankt ooit terug.
Route:
Vervolg je route over het paadje.
Loop door het klaphekje en loop een klein eindje het Berkenbos in.
Slingerpaadje door Berkenbos
Veel van de grote bospaden die ooit door de Westerheide liepen zijn nu afgesloten. Het terrein, dat langzamerhand van een productiebos verandert in een gemengd bos is wel toegankelijk via een aantal kleine wandelpaadjes; zo kun je optimaal genieten van deze transformatie. Hier in dit berkenbos op de Westerheide heeft het paadje de vorm van een romantisch slingerpaadje; een bijzonder stukje natuur dat je niet veel in Nederland tegenkomt.
Route:
Loop door tot je op een vrij gekapte strook komt, waar je rechts van het pad de schaapskooi kunt zien liggen.
Schaapskooi Westerheide
Schaapskooi op de Westerheide lijkt hersteld te zijn naar een oud Veluws model??
Weet je waarom een schaapskooi altijd min of meer deze vorm heeft? Van deze kant is duidelijk te zien dat de schaapskooi naar de deuren toe nauwer wordt totdat deze even breed is als de deuren. Een schaapskooi heeft dus geen hoeken zoals een stal. Die typische bouwvorm heeft een praktische reden: zo worden er geen schapen in de hoeken verdrukt als de hele kudde haast heeft om naar buiten te gaan en zich richting de deuropening verdringt.
Route:
Loop door tot je op een kruising van paden uitkomt.
De Westerheide
Lange tijd was de Westerheide gesloten voor het publiek. Bij openstelling zijn maar een paar paden gebruikt, zodat de rust voor het wild op het terrein gehandhaafd blijft. Veel van de oorspronkelijke brede paden zijn dichtgegroeid en lopen nergens meer naar toe. Je loopt voornamelijk op speciaal aangelegde smalle wandelpaadjes, die een bijzonder blik op het terrein geven.
Doordat het gebied nog maar kort beheerd wordt door het Geldersch Landschap heeft het een eigen karakter.
Route:
Neem het kleine paadje in Oostelijke richting. (Dit is met de jonge aanplant aan je linker hand).
Loop een klein eindje door tot je de jonge aanplant (links) goed kunt zien.
Jonge aanplant
Hier op de Westerheide zijn jonge bomen aangeplant. In het gebied lopen ook schapen rond. Schapen lusten net als wild, de bast en twijgen van fris groen. De pas geplante boompjes zijn daarom met een manchet beschermd tegen aanvreten door de schapen.
Route:
Vervolg je route over het kleine paadje tot je rechts van het pad een bankje in de bosrand ziet staan.
Bankje op de Westerheide
Als je toe bent aan rust en even de benen wil strekken, kun je plaats nemen op dit bankje aan de rand van een open veld van de Westerheide. Met een beetje geluk kun je genieten van het prachtige uitzicht en van de grazende schapen met hun lammetjes.
Route:
Loop verder over het kleine bospaadje tot je bij een hek komt.
Afrastering voor begrazing
De schapen van de Westerheide mogen niet onbeperkt vrij rondlopen. Dit in tegenstelling tot de indruk als je ze ziet lopen. Het hele terrein dat gezien de naam ooit open heideveld geweest is, is voorzien van een afrastering. Zo houden de schapen dit gebied, dat vroeger ook een open karakter had, open.
Route:
Loop door het klaphek en volg het pad een klein stukje door de laan met Amerikaanse Eiken.
Loop door tot je links van het pad een Amerikaanse Eik met nestkastje ziet.
Nestkastjes in het bos
Op verschillende plekken op de Westerheide vind je van dit soort nestkastjes. Mezen broeden in holtes van oude bomen. In de Nederlandse bossen zijn niet zoveel holtes daarom worden de mezen een handje geholpen.
In de herfst kun je hier na de eerste nachtvorst genieten van de prachtige kleuren van de Eikenlaan.
Route:
Volg de laan met Amerikaanse eiken een heel stuk, voorbij de houtstapels aan je rechter hand tot er links een paadje afbuigt dat niet gesloten is voor publiek.
Westerheide knooppunt
Bij het maken van routetrajecten, zodat je meerdere mogelijkheden hebt om rondwandelingen te maken, heb je ook knooppunten nodig, zo ook deze. Er is hier dus weinig te vertellen.
Route:
Loop vanaf de splitsing over het pad in zuidoostelijke richting, richting de slagboom.
Loop door tot je achter de slagboom op een asfaltweg staat.
