Ook in Oosterbeek landden massaal parachutisten in de septemberdagen van 1944. Op de Hemelseberg weerspiegelen de bomen in het verstilde watervlak. Al eeuwen inspireert dit landschap om te genieten, getuige het theekoepeltje dat onlangs hersteld is. De waterpartijen van landgoed De Hemelseberg zijn karakteristiek voor de tuinaanleg van landgoederen op de stuwwal vanaf begin 18e eeuw. Door een zichtas van hoge sparren wordt je blik op het landschap beperkt. In de verte aan het einde van deze zichtas zie je de Rijnbrug liggen. Maak eens kennis met de bossen van Landgoed Hoog Oorsprong. Je wandelt langs de akkers omgeven door bossen van Hoog Oorsprong.
Je staat op de kruising van de Bredelaan en de Van Tienhovenlaan.
De Rotterdams bankier Van Tienhoven kocht in 1913 het landgoed De Bilderberg. Hij liet er een fraaie villa - nu Hotel Bilderberg Oosterbeek
- bouwen. Van Tienhoven behoorde tot de succesvolle ondernemers en bankiers, die naar de Veluwezoom
kwamen voor rust, natuur en cultuur.
Landschapsarchitect Voorhoeve mocht het landgoed omtoveren tot een buitenplaats met een tuin
in Engelse landschapsstijl. Hij breidde ook het netwerk van lanen in de aangrenzende bossen sterk uit.
Deze lanen zijn nog steeds na honderd jaar goed te zien.
De gemeente vindt het belangrijk dit historische patroon van lanen te bewaren en te onderhouden.
Als er bomen van een laan sterven door ouderdom, worden deze bomen daarom in z'n geheel in een keer herplant.
Route:
Loop de asfaltweg omlaag.
Sla links af een smal bospad in, recht tegenover de poort van de villa met de rieten kap (De Brede Hoeve).
Neem dit bospad en loop tot op het grasveld halverwege het bos.
Zichtas Huize De Bilderberg
Midden op de zichtas heb je een goed zicht op Landhuis De Bilderberg. Het grasveld loopt enigszins omhoog en versterkt
daardoor de status van het landhuis. De tuinen zijn omstreeks 1910 door landschapsarchitect Samuel Voorhoeve
aangelegd in Engelse landschapsstijl in de opdracht van eigenaar Van Tienhoven. Samuel Voorhoeve heeft veel
landgoedtuinen op de Veluwezoom ontworpen.
Route:
Vervolg het smalle bospad aan de overkant van de zichtas.
Steek de oprit van Hotel De Bilderberg over en vervolg het smalle bospad (Bilderbergbossen).
Paardendrinkbak
Paardendrinkbak bij het voormalige koetshuis De Bilderberg. Nu is er een ondernemer in gevestigd.
In het voorjaar geuren de lelietjes der dalen met de kleine witte
bloemen. In de herfst zie je soms rode bessen. Deze planten werden vanwege de geur aangeplant bij de huizen.
Route:
Loop tot de driesprong bij het bankje.
Wolterbeekweg
Knooppunt van wandelroutes nabij de Wolterbeekweg. Bij een knooppunt komen meerder routes bij elkaar.
Ook hier staan bijzondere huizen aan de Utrechtseweg. Het aardige is dat er nu al twee huizen in stijl zijn uitgebreid tot woningen van deze tijd. Op deze wijze versterken zij het dorpsbeeld.
Route:
Loop richting provinciale weg (Utrechtseweg)
Steek over en loop de Wolterbeekweg uit.
Loop naar het prieeltje aan de overkant.
Moskoepel
Moskoepel van Borsselenweg
Vanuit de houten koepel heb je een goed uitzicht over de waterpartijen van het landgoed Laag Oorsprong.
De houten koepel ligt op de plek waar vroeger de moskoepel lag, een onderdeel van verfraaiingen van de oude Landgoedtuin.
In vroeger tijden was het hier veel opener, en had je een goed uitzicht op het hele landgoed tot onderaan de stuwwal.
Onder de koepel zie je de bron van de beek. De beek wordt door kwelwater uit de stuwwal gevoed.
Met een verval van 35 meter tot aan de Neder-Rijn, loop je langs verschillende vijvers en watervallen omlaag.
Route:
Loop omlaag rechts van de vijver tot het bruggetje.
Fietspad naar Oosterbeek
Vanuit de brug heb je een prima overzicht over verschillende waterpartijen van Landgoed Laag Oorsprong.
De bovenste vijver wordt geheel door kwelwater uit de stuwwal gevoed. Het water is daardoor kraakhelder. De schrijvertjes
en schaatsenrijders op de oppervlakte duiden op schoon water en als je goed kijkt zie je de stekelbaarsjes zwemmen.
De Oorsprongbeek was eerst alleen een natuurlijke beek met een verval van 35 meter.
De waterkracht maakte dit een goede plek voor industrie. Watermolens en later de suikerfabriek maakten gebruik
van de waterkracht voor de aandrijving. Naarmate er meer industrie kwam, was er meer behoefte aan water en werden er
sprengbeken naast de natuurlijke beekloop gegraven.
Route:
Volg het bospad links van de sprengbeek die onder het bruggetje door stroomt.
Wijer Kruitmolen
Het stille wateroppervlak, waarin de bomen zich dromerig weerspiegelen, geeft de wandelaar rust tot overpeinzingen.
Het lijkt hier een rustige landgoedtuin, maar op een kaart van 1702 staan hier in de beek 'De Oorspronck' 2 kruitmolens getekend.
Een kruitmolen maakt buskruit. In het archief is van deze molens is weinig bekend. Deze vijver was waarschijnlijk de wijer van de kruitmolen.
In een wijer wordt het beekwater opgespaard, om te zorgen voor meer waterdruk voor de molen.
In een kruitmolen werd salpeter, zwavel en koolstof tot poeder gestampt en daarna in de gewenste verhouding samengevoegd tot buskruit voor jacht, explosieven of geschut.
Route:
Sla links af omlaag bij het einde van de vijver.
Granieten boog
Deze granieten boog is aangelegd bij beekherstel in 2003. De boog is herinnering aan
een fontein die in de bovenste vijver stond.
Het dal van de Oorsprongbeek is toen in grote lijnen hersteld zoals het was omstreeks 1800 in de tijd van de suikerfabriek.
Route:
vervolg het pad omlaag, langs de watervallen.
Steek het bruggetje over.
Barokke as
Eigenaren van landgoederen wilden graag pronken met hun bezit. Ze wilden de natuur naar hun hand zetten. De kwel van water uit de stuwwal gaf de beroemde tuin- en landschapsarchitecten de gelegenheid eens groots uit te pakken. Deze opeenvolging van stuwtjes en waterpartijen wordt de barokke as genoemd. In 2003 bij het beekherstel is deze trap geheel hersteld met een bijzonder kunstwerk op het einde.
Route:
Loop verder omlaag langs de sprengbeek.
Bruggetjes
De loop van de beek wordt gekruist door verschillende bruggetjes. Deze bruggetjes van landgoed Laag Oorsprong zijn hersteld in romantische sfeer. In de tijd van de romantiek had men bewondering voor de puurheid van natuurlijke vormen, vandaar dat de bruggetjes van gekronkeld hout zijn gemaakt.
Route:
Steek het bruggetje over.
Vervolg het pad, met de beek links.
Watervalhuisje
De beek passeert verschillende opgeknapte en originele stuwtjes bij zijn loop richting de Rijn. Dit watervalhuisje is daar onderdeel van. Het is hersteld naar voorbeeld van een bouwwerk dat hier in de romantische periode al stond. Toen was het een attractie voor toeristen en bezoekers van de uitspanning, die hier bij de Hemelseberg te vinden was.
Een picknickbank staat er nu op die plek.
Route:
Loop door tot bij een viersprong bij een ondiepe poel in de sprengbeek en de hoek van een weiland.
Landgoed Laag Oorsprong
De stuwwal bevat voor water niet doorlaatbare aardlagen, de leemlagen.
Watervoorraden uit de stuwwal komen op verschillende plaatsen aan de oppervlakte (sprengen of sprengkoppen).
Deze sprengen zijn vaak door mensen uitgegraven. Onder andere door dit schone water hebben zich al vroeg mensen
op de stuwwal gevestigd.
De landgoederen gebruikten deze sprengen om de kunstmatige vijverpartijen van stromend water te voorzien.
Het water is bijzonder schoon en koel. Je ziet er zelden algengroei.
Route:
Ga bij de viersprong het pad tussen het weiland en de dikke eiken omhoog (links van het pad de picknicktafel).
Loop door tot de bosrand.
Laag Oorsprong- tuin restanten
Verschillende uitgegroeide coniferen zijn resten van de oude tuin. Een Sequoiadendron giganteum (Mammoetboom), een Magnolia en een Kers, uitgegroeide coniferen en andere bijzondere bomen en heesters behoren tot de restanten van de tuin voor het landhuis Laag Oorsprong.
Route:
Loop door tot bij het pad naar rechts richting het trapje en de opgehoogde fundamenten.
Fundamenten Landhuis Laag Oorsprong
Bij een opknapbeurt van de tuin van het Landgoed Laag Oorsprong door de eigenaar, Geldersch Landschap, zijn de nog aanwezige restanten van een van huizen dit op deze plek gestaan hebben als footprint in 2012 hersteld. Wat je nu boven de grond ziet is die footprint van het grootste Landhuis Laag Oorsprong.
Een ondernemer uit begin 1900 (Bakker) had hier een suikerfabriek gevestigd, die bieten tot suiker verwerkte. Hoe je dat deed, was toen nog niet bekend. Bakker reisde daarom zelf naar Dresden af om daar van een chemicus te horen, hoe je geraffineerde suiker maakte. Bakker was met deze wijze van suikerproductie de eerste in Nederland.
Route:
Loop door tot op de kruising van paden en het uitzicht aan je linker hand.
Uitzicht Laag Oorsprong
Uitzicht vanuit het bordes van het voormalig landhuis Laag Oorsprong. De landgoederen Laag- en Hoog Oorsprong liggen op de stuwwal tussen landgoed De Hemelseberg en Pietersberg. De welgestelden uit de 17de eeuw kozen deze plekken vanwege het mooie landschap voor hun buitenplaatsen. De stoep van het laatste landhuis van Laag Oorsprong kunt nog terugvinden in het gras.
De voortuin was in terrassen aangelegd en zijn nog zichtbaar in het weiland.
Achter je ligt de (moes-)tuin van Landgoed van Laag Oorsprong: een oase van rust en schoonheid ontworpen door landschapsarchitect Sprenger.
De tuin is recent opgeknapt. Je kunt er thee drinken, taart eten, met een bootje op de waterloop spelen en door de tuinkamers wandelen.
Route:
Loop verder langs de asfaltweg.
Steek de weg over en ga het pad het bos in.
Loop naar beneden langs de rij oude eiken tot in het dal.
Droogdal
Dit droogdal is in de ijstijd uitgesleten door het smeltwater van de ijskap.
Sinds de ijskap geen smeltwater meer gaf bleef alleen het oude beekdal over.
Dit heet een droogdal. Hoewel de beek zelf hier niet meer stroomt, is het nog steeds een natte plek.
Elzen, die hier groeien, verdampen zoveel water dat het weiland redelijk droog blijft.
Omgevallen boom, leem tussen de wortels, wortelde in de oppervlakkige leemlaag.
Route:
Volg het langzaam stijgende pad enkele honderden meters door het dal.
Sla vrijwel bovenaan het eerste pad links af. Dit is een scherpe hoek.
Loop door tot je aan je linker hand de zichtas ziet.
Zichtas Rijnbrug
Een vrij gekapte zichtas op Landgoed Hoog Oorsprong. In de verte zie je de Rijnbrug bij Arnhem. Bij de aanleg van de
landgoederen werden vaak zichtassen vrijgehouden, zodat bezoekers verrast werden door de vergezichten, een buitenlandse ervaring.
In de loop van de jaren groeiden deze zichtassen dicht. Eind jaren 80 kapte het Geldersch Landschap deze zichtas vrij, zodat je ook verrast wordt door het vergezicht. De bomen zijn inmiddels weer in de breedte uitgegroeid, waardoor de zichtas versmald is.
Wat vindt je, zou het Geldersch Landschap de zichtas weer open moeten kappen?
Route:
Loop het pad met de zichtas aan je rechter hand, (dit kan dezelfde weg terug zijn).
Ga rechtdoor op de Y-splitsing en steek de viersprong vlak erna over.
Loop door tot aan de vijfsprong met het fietspad.
Vijfsprong
Deze vijfsprong met beukenlanen is waarschijnlijk een van de vele lanen, die door Koning Willem III
werden aangelegd voor de jacht, waarbij het illustere jachtgezelschap zich zeer snel langs deze lanen verplaatste.
Hoewel koningswegen vrij recent zijn, zijn ze toch maar zeer gedeeltelijk terug te vinden. Dat schijnt samen te hangen met de vrij rücksichtslose manier waarop Koning Willem III deze wegen recht toe recht aan door de domeinen van de grondbezitters heeft aangelegd. Zodra die wegen in onbruik raakten, werden ze vrij snel door de grondgebruikers weer weggevaagd (maar kleine stukken liggen er nog).
Route:
Volg het fietspad in de richting van de meerstammige beuk.
Na ongeveer 100 meter zie je een picknickplaats aan je rechter hand.
Picknicktafel Hoog Oorsprong
Waar je in de omgeving van Doorwerth nu zo af en toe op een grasveldje nog een verdwaalde picknicktafel ziet staan, was het vroeger een drukte van belang. Veel mensen uit Arnhem en omstreken kwamen op de fiets of met de tram voor een dagje uit bij de Westerbouwing of de Branding. Men nam zelf brood en limonade mee. Een picknickveldje met een ijscoman bood de mogelijkheid om in de schaduw of de zon bij te komen van de fietstocht.
De akkerranden achter de picknicktafel zijn ingezaaid met een mengsel van wel dertig verschillende soorten zaden. zoals boekweit, bladrammanas, wikke-soorten, kaasjeskruid, phacelia, korenbloem, komkommerkruid en diverse klavers.
Insecten (bijen, hommels en zweefvliegen e.a.), vlinders en vogels en kleine zoogdieren vinden hier gevarieerd voedsel. De zaden worden ook gegeten door muizen, die op hun beurt door roofvogels en uilen gegeten worden. Pluk daarom geen bloemen!
Route:
Neem het pad links naast de picknicktafel richting akkers.
Klimaatbomen Nuon
Deze zogenaamde klimaat bomen zijn door de Nuon geschonken.
Weet iemand enige achtergrond van dit promotie project voor groene stroom?
Route:
Vervolg het pad langs de rand van de akker tot je bij de hoek van het perceel uitkomt en kijk achterom, voordat je het linkse (kleine) paadje het bos in volgt.
Akkerranden
Akkerranden worden ingezaaid met een zeer rijk bloemenmengsel. Het bestaat uit zeker 25 soorten.
door al deze verschillende soorten regelmatig in te zaaien, lokt dit veel insecten.
Muizen en andere kleine knaagdieren vinden er voldoende voedsel. Roofvogels jagen de muizen.
Zo helpen we als mens de natuur een handje.
Route:
Neem op de hoek van de akker, het smalste pad tussen de naaldbomen (Larix) door.
Steek de kruising van bospaden over tot je rechts van het pad een bankje ziet staan.
Glooiend landschap Hoog Oorsprong
Via de akker kijk je uit over het glooiende landschap van voormalig Landgoed Hoog Oorsprong. Op oude kaarten is dit altijd een landbouwenclave geweest, akkers omsloten door bossen.
Juist deze afwisseling van dichte bossen, beken en open weilanden zijn heel goed bewaard gebleven in de gemeente Renkum, speciaal in het dorp Oosterbeek
Route:
Loop door tot op de klinkerweg (Italiaanseweg) en loop door tot bij de kruising bij de poel in het bos.
Sprengkop Seelbeek
In het dal naast de Italiaanseweg ligt een poel, waar vrijwel altijd water in staat.
Het is waarschijnlijk een sprengkop van de Seelbeek.
Aan de steile randen is te zien dat mensen al jaren dieper graven om water in de poel te houden.
Door dieper te graven worden nieuwe watervoerende lagen aangesneden. Het in de bodem verzamelde regenwater uit een
gebied van ongeveer 1,5 -5 km rondom levert via niet doorlaatbare leemlagen water aan deze poel.
Op meerdere plaatsen op de stuwwal kun je zulke gegraven sprengkoppen (poelen) vinden.
De helling boven de poel is archeologisch zeer interessant en daarom beschermd gebied.
Route:
Neem de klinkerweg (Italiaanseweg) in de richting van de poel.
Boswachterswoning
Boswachterswoning op/van het voormalige Landgoed De Zilverberg.
Opvallend zijn de donkergroene luiken met het witgele gestileerde bloem, het logo van het Geldersch Landschap. Het is een oud gebruik dat landeigenaren hun "logo" (kenmerk) op de luiken van de boerderijen op hun landgoed lieten schilderen.
Volgens onze informatie is het een gestileerde bloem van een mispel.
Is er enige informatie over dit huis beschikbaar bij het Geldersch Landschap?
Welke rol speelde dit huis in de oorlog? Of werd het na de oorlog weer opgebouwd?
Route:
Vervolg de klinkerweg.
Laan met beuken
Karakteristiek voor de Italiaanseweg zijn de oude beuken. Zij vormden niet alleen de afscheiding van het grondgebied van Kasteel Doorwerth, grensbomen dus, maar zijn de natuurlijke cultuurhistorische monumenten langs deze bijzonder weg.
Het is bijzonder dat juist de afgelopen 10 jaar veel beuken zijn doodgegaan. Weet iemand wat hier een oorzaak zou kunnen zijn, anders dan ouderdom? Verzwakte bomen worden door schimmels aangetast. Je ziet dan ook vaak paddenstoelen op de stam of aan de voet van de boom.
Route:
Loop verder tot waar de klinkerweg (Italiaanseweg) een bocht naar rechts maakt.
Inscripties op de beuken
Het hout van de dikke oude bomen in deze omgeving zijn vrijwel allemaal waardeloos, het is niet te gebruiken als timmerhout. Door de gevechten die hier in 1940-1945 en vooral in september 1944 plaatsvonden bij de Slag om Arnhem zijn er veel metaalscherven in het hout doorgedrongen. Metaalstukken maken dat het hout alleen gebruik kan worden als brandhout.
Op deze boom is met enige fantasie een datum te lezen.
Route:
Vervolg de klinkerweg tot een kruising van lanen.
Lanen kruising
Kruising met veel verschillende lanen.
De bossen van oude
landgoederen zoals van de Heerlijkheid Doorwerth werden doorsneden door wegen met bomen, de lanen.
Dit was niet alleen gemakkelijk voor de bosbouw voor de afvoer van hout, maar ook de jagers konden zich te paard
zo snel door de bossen verplaatsen achter het opgejaagde wild aan.
Route:
Vervolg de klinkerweg tot bij de Utrechtseweg.
Huizen langs de Utrechtseweg
Verschillende huizen langs de Utrechtseweg hebben nog een rieten kap.
Grote huizen langs de grote uitvalswegen waren een gewilde plek om te wonen, zoals ook hier langs de Utrechtseweg. De huizen staan allemaal een eind van de weg af. Door de groene scheiding op de grens tussen twee huizen, bijvoorbeeld met rododendrons tot aan de weg, kan een voorbijganger elk huis apart bewonderen.
Huizen werden ook gebouwd om gezien te worden.
Route:
Steek de provinciale weg (Utrechtseweg) rechts over.
Neem het pad bij de witte slagboom (Bilderbergbossen).
Watertoren Bilderberg
Tot ongeveer 1940 moesten watertorens op hoge plekken de druk in de waterleidingen in de omgeving op peil houden.
De toren met bouwjaar 1938 heeft een hoogte van 22,35 meter en een tankinhoud van 150 m3. Tegenwoordig wordt de waterdruk in de leidingen op peil gehouden met elektrische pompen.
De gemeente wilde het gebouw, dat nu geen openbaar nut meer heeft verkopen. De watertoren is een uitstekende verblijf voor vleermuizen in zomer en winter.
In 2011 hebben omwonenden de watertoren gekocht voor 10.000 Euro om dit monument en de vleermuizen veilig te stellen.
Zoals je ziet is de watertoren ook een goede plek voor zendmasten.
Route:
Steek de asfaltweg over.
Neem het zandpad aan de overkant.
Sla rechts af direct na de watertoren.
Loop verder tot de kruising Bredelaan Van Tienhovenlaan
Van Tienhovenlaan
Je staat op de kruising van de Bredelaan en de Van Tienhovenlaan.
De Rotterdams bankier Van Tienhoven kocht in 1913 het landgoed De Bilderberg. Hij liet er een fraaie villa - nu Hotel Bilderberg Oosterbeek
- bouwen. Van Tienhoven behoorde tot de succesvolle ondernemers en bankiers, die naar de Veluwezoom
kwamen voor rust, natuur en cultuur.
Landschapsarchitect Voorhoeve mocht het landgoed omtoveren tot een buitenplaats met een tuin
in Engelse landschapsstijl. Hij breidde ook het netwerk van lanen in de aangrenzende bossen sterk uit.
Deze lanen zijn nog steeds na honderd jaar goed te zien.
De gemeente vindt het belangrijk dit historische patroon van lanen te bewaren en te onderhouden.
Als er bomen van een laan sterven door ouderdom, worden deze bomen daarom in z'n geheel in een keer herplant.
